ایسنا/خراسان رضوی یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: حتی اگر طرفین به یک نقطه اجماع نرسند و برجام احیا نشود، خیلی بعید است که آمریکا بلافاصله پلن B و آلترناتیوهای پرریسک خود را عملیاتی کند.
هادی خسروشاهین در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به سرعت سریع رخداد تحولات بین‌الملل و با تاکید بر اهمیت فاکتور زمان در مذاکرات هسته‌ای، اظهار کرد: وضعیت نظام بین‌الملل در شرایط کنونی وضعیت خاصی است و ما شاهد افزایش فعل و انفعالاتی در نظام بین‌الملل هستیم که در حال انتقال این نظام به وضعیت دیگری است. وضعیت کنونی به شدت شبیه به وضعیت در حال گذار است. در چنین وضعی، علی‌رغم اینکه یک ساختار کارآمدی لازم را ندارد، ساختار جدیدی هم تصویب نشده است.
وی افزود: در شرایط گذار معمولا مولفه‌هایی مانند رقابت، آشوب و وضعیت آنارشیک حاکم بر سیاست بین‌الملل تشدید می‌شود. اخیرا مولفه‌ای مانند جنگ اوکراین نیز بر این پویش‌ها و رقابت ها افزوده است و مقولات مختلفی را در صدر اولویت‌های قدرت‌های بزرگ قرار داده است که از جمله این مقولات می‌توان به مسئله تامین انرژی و ثبات در بازارهای بین‌المللی انرژی اشاره کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: بنابراین یکی از اولویت‌های مهم کشورهای اروپایی این است که بتوانند قبل از آغاز فصل زمستان این ثبات را تاحدودی به بازارهای انرژی برگردانند یا حداقل مانع از فراز و فرودها و شوک‌های ناگهانی به بازارهای انرژی شوند. به همین دلیل اتحادیه اروپا به عنوان تسهیل‌گر در فرایند مذاکرات وین، در تلاش است برجام را بر پایه اولویت ایجاد ثبات در انرژی احیا کند.
خسروشاهین اضافه کرد: آمریکا نیز بر مبنای اینکه نظام بین‌الملل در حال گذار است و مقولات دیگری از جمله رقابت با چین و مهار روسیه در اروپا در صدر مسائل امنیت ملی آمریکا قرار دارد و اولویت‌های بین‌المللی آمریکا تغییر کرده است، ترجیح می‌دهد که بحران‌های جدیدی در سایر مناطق جهان از جمله منطقه خاورمیانه بروز پیدا نکند.
غرب به شدت به دنبال احیای برجام است
وی بیان کرد: اجماع میان تصمیم‌گیران سیاسی در واشنگتن این است که هر نوع بحرانی خارج از حیطه کانون‌های اصلی رقابت یعنی چین و روسیه به سود این رقبا تمام می‌شود و چون آلترناتیوهای برجام هم پرریسک و پرهزینه هستند و ممکن است آمریکا را وارد پروسه هزینه‌افزایی بکنند و حوادث سال‌های ابتدایی دهه اول قرن ۲۱ برای ایالات متحده تکرار شود، به شدت از اینکه برجام را نیمه‌کاره رها کنند پرهیز می‌کنند، حتی اگر مقبولیت‌های برجام برای آمریکا نسبت به سال ۲۰۱۵ به شدت کاهش پیدا کرده باشد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: براوردهای غرب مبنی بر اینکه نقطه گریز هسته‌ای ایران از یک سال به شش ماه کاهش پیدا کرده و همچنین فرارسیدن موعد اولین بند غروب برجام (بندهایی که محدودیت‌های تعریف شده ذیل آنها برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از دوره‌های زمانی مشخصی پایان می‌یابد) در پاییز ۲۰۲۳، از عواملی است که شرایط را برای آمریکا نسبت به سال ۲۰۱۵ متفاوت کرده است، اما باز هم ایالات متحده به دلیل وجود مسائل مهم‌تری در سیاست خارجی‌اش، خواهان احیای برجام است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با ابراز این عقیده که برجام در صورت احیا نهایتا تا ژانویه ۲۰۲۵ (زمان روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا) می‌تواند بدون خلل اجرا شود، گفت: در سطح کارگزاری در آمریکا برجام از آن مقولاتی است که از همان ابتدا هیچ اجماع حزبی در مورد آن وجود نداشته و ندارد. در واقع اوباما هم توانست برجام را از طریق حیله فیل‌باستر از کنگره آمریکا و طرح‌های ضد برجامی که در آن موقع وجود داشت، بگذراند. بنابراین برجام یک مقوله‌ی دو قطبی است و در شرایطی که جامعه آمریکا با نزاع‌های هویتی شدیدتری مواجه است و فضای دوقطبی‌تری در جامعه آمریکا حاکم می‌باشد، نوسان‌های سیاسی در ارتباط با ایران در واشنگتن و کنگره آمریکا می‌تواند افزایش یابد و با تغییر دولت‌ها بیشتر ظهور و بروز پیدا کند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: با توجه به اینکه دولت بایدن آنچنان که باید و شاید توقعات را تامین نکرده است و حتی در حزب دموکرات هم مخالفانی جدی برای نامزدی دوباره بایدن وجود دارد و به احتمال زیاد در انتخابات کنگره امسال جمهوری‌خواهان پیروز شوند، لذا احتمال به قدرت رسیدن حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ نیز بالاست و چون در سطح کارگزاران آمریکا اجماع نظری در مورد برجام وجود ندارد و همچنین جمهوری‌خواهان هم صراحتا اعلام کرده‌اند تمام طیف‌های جمهوری‌خواه چه کسانی که در حلقه ترامپ هستند و چه کسانی که بیرون از حلقه‌ی ترامپ قرار دارند در صورت استقرار در کاخ سفید از برجام خارج خواهند شد، لذا عمر برجام در صورت احیا، از ژانویه ۲۰۲۵ فراتر نخواهد رفت.
خسروشاهین با اشاره به اهمیت گرفتن ضمانت اجرا برای استمرار قراردادهای تجاری که پس از احیای برجام منعقد خواهند شد، عنوان کرد: به دلیل بازه کوتاهی که برای اجرایی شدن برجام پیش‌بینی می‌شود، تیم مذاکراتی ایران برای افزایش مزیت احیای برجام تلاش می‌کند ضمانت‌هایی را از دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خزانه‌داری یا در ذیل فرامین اجرایی رئیس جمهور آمریکا اخذ کند تا درصورتی که برجام احیا شد، شرکت‌ها و سرمایه‌گذارانی که تمایل داشتند در ایران حضور پیدا کنند، امکانی برایشان فراهم شود که قراردادهایی با طول عمر بیشتر از دو سال با ایران منعقد کنند و آمریکا تضمین کند که حتی با خروج بایدن از کاخ سفید هم این قراردادها استمرار خواهند داشت.
وی درخصوص گسترده‌تر شدن تاثیرات تحریم‌های ثانویه از جمله عدم امکان سوخت‌گیری برای هواپیماهای داخلی ایران در برخی از کشورها و بالتبع کاهش مبادلات و ارتباطات ما با جهان بر اثر تحریم‌ها، گفت: تحریم‌های ثانویه پیش از این هم تا سال ۲۰۱۰ در چارچوب قانون داماتو وجود داشتند که به علت عدم وجود ضمانت اجرایی، شرکت‌های نفتی اروپایی توانستند از آن قانون عبور کرده و نسبت به تحریم‌ها بی‌توجهی کنند، اما از سال ۲۰۱۰ آمریکا تصمیم گرفت رقبای خود در خاورمیانه و سایر مناطق جهان را از طریق ابزارهایی با ریسک و هزینه کمتر مدیریت و کنترل کند و باتوجه به هژمونی آمریکا در حوزه‌ی نهادهای مالی بین‌المللی، تصمیم‌گیران آمریکایی در آن مقطع زمانی به این نتیجه رسیدند که بهترین راه همین تحریم‌های ثانویه است. بنابراین پایه این تحریم‌ها در سال ۲۰۱۰ در دولت باراک اوباما ساخته شد و استمرار پیدا کرد و در دولت ترامپ تشدید شد و دامنه آن گسترش یافت.
لزوم اخذ ضمانت‌های اجرایی
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با تاکید بر لزوم گرفتن ضمانت اجرا برای گریز از تحریم‌های ثانویه بیان کرد: نکته‌ای که وجود دارد این است که الان تصمیم‌گیران ایرانی این دغدغه مهم را دارند که اگر برجام تضمین‌ها و ضمانت اجرایی کافی را نداشته باشد، با توجه به اینکه بازه زمانی محدودی را در اجرا در بر می‌گیرد و حداکثر می‌تواند تا ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ ادامه یابد، بنابراین چرا کشور را دوباره وارد فرایند پر فراز و نشیب و همراه با شوک کنند؟
خسروشاهین ادامه داد: از سال ۲۰۱۸ اقتصاد ما به نوعی با تحریم‌های اقتصادی و ثانویه درهم آمیخته و در عین حال ما راه‌های گریز از تحریم ها را هم تا حدودی آموختیم ولی اگر تضمین‌های لازم گرفته نشود و دوباره در سال ۲۰۲۵ مشکلی برای برجام رخ دهد، دوباره اقتصاد ایران دچار شوک خروج آمریکا از برجام خواهد شد. بنابراین چه بهتر که در این مقطع زمانی که ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا نیاز مبرمی به احیای برجام دارند، امتیازات لازم در حوزه ضمانت اجرای برجام از طرفین غربی گرفته شود.
وی در پاسخ به اینکه با توجه به موافقت تمامی طرفین با متن پیشنهادی اروپا، در صورت عدم موافقت ایران، به لحاظ سیاسی چه مشکلاتی برای کشور ایجاد خواهد شد، گفت: در این شکی نیست که آمریکایی‌ها پروژه‌ای را تحت عنوان مقصرنمایی دنبال می‌کنند و همواره سعی دارند از طریق رسانه‌های خود و درز اخبار و اطلاعاتی از پیش‌نویس مذاکرات وین که توسط رسانه‌هایی مانند پولیتیکو و وال‌استریت ژورنال انجام شد، به نوعی ایران را تحت فشار سیاسی برای بازگشت هرچه زودتر به برجام قرار دهد و در عین حال در ذیل اعمال فشار سیاسی، پروژه‌ای را به موازات آن دنبال می‌کنند که ایران را در یک دوراهی قرار دهد که انتخاب راه سلبی به جای راه ایجابی برای ایران هزینه‌های افزون‌تری داشته باشد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: در وجود چنین پروژه‌ای شک و تردیدی نیست، ولی نکته مهم این است که برای ایالات متحده آمریکا با وجود همه نوساناتی که در مذاکرات از ابتدای دولت بایدن تا به امروز انجام شده، برجام کماکان مطلوبیت دارد. یعنی آنقدر مطلوبیت دارد که غرب حاضر شد در پیش‌نویس جدید امتیازاتی بدهد که تا چند وقت پیش برای تیم مذاکره‌کننده ایران غیرمنتظره بود، ولی طوری به برجام نیازمندند که حاضر شدند امتیازات ایران را افزایش دهند.
خسروشاهین با اشاره به پرریسک بودن آلترناتیوهای برجام برای آمریکا، عنوان کرد: آلترناتیوهایی که برای برجام وجود دارد پرهزینه و پرریسک است و طرفین غربی ترجیح می‌دهند حتما برجام احیا شود، به طوریکه هرچند غرب ضرب‌الاجل اعلام تصمیم ایران را ۲۴ مرداد تعیین کرده است، اما حتی حاضر نشد رسما آن را اعلام کند و این موضوع به طور غیررسمی از رسانه‌ها و به نقل از وال‌استریت ژورنال اعلام شد.
در صورت عدم احیای برجام، آمریکا به سرعت به سمت اجرای پلن B نخواهد رفت
وی خاطرنشان کرد: حتی اگر در این مرحله طرفین به یک نقطه اجماع نرسند و برجام احیا نشود، خیلی بعید است که آمریکا بلافاصله پلن B و آلترناتیوهای پرریسک خود را عملیاتی کند. تصور می‌شود آمریکایی‌ها حداقل دوباره تا نوامبر و دسامبر برای پاسخ‌دهی مجدد به ایران فرصت دهند یا با به‌روز کردن پیش‌نویس کنونی مذاکرات وین، سعی کنند ایران را متقاعد کنند و حتی اگر باز هم اجماع حاصل نشود، آمریکایی‌ها بازی در شیب تند را آغاز نخواهند کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص مواردی که آمریکا در پلن B دنبال خواهد کرد، گفت: موارد برای پلن B آمریکا متعدد است و تقریبا در بیشتر موارد آن با توجه به اینکه ایران هم از نیروی بازدارندگی منطقه‌ای برخوردار است، اقدامات پرشدت و با تکیه بر قدرت سخت می‌تواند هزینه‌های زیادی برای آمریکا داشته باشد. به دلیل اینکه افزایش بحران‌ها در خاورمیانه احتمالا به سود چین و روسیه تمام می‌شود، ایالات متحده می‌خواهد بحران‌ها در خاورمیانه را افزایش ندهد. بنابراین با احتیاط زیادی بخش‌هایی از پلن B خود را اجرا خواهد کرد.
خسروشاهین ادامه داد: آمریکایی‌ها محاسبه کرده بودند که اعمال تحریم‌های ثانویه کم هزینه‌ترین راه برای پیشبرد اهدافشان در مقابل ایران است اما ایران از طریق شبکه نیابتی و نیروهای بازدارندگی منطقه‌ای خود از همان دوره ترامپ نشان داد تداوم تحریم‌های حداکثری برای ایالات متحده و متحدانش هزینه خواهد داشت. در چنین شرایطی بود که دولت بایدن و اطرافیانش به این نتیجه رسیدند کمپین فشار حداکثری، تنش‌های منطقه خاورمیانه را افزایش داده و بی ثباتی را تشدید کرده و نمی‌تواند این کمپین فشار حداکثری راهکار مناسبی برای تامین منافع ایالات متحده در منطقه خاورمیانه باشد.
انتهای پیام
