اردبیل- واقعه عاشورا با تمامی عبرت‌های خود، زوایای فراوانی برای پندآموزی در جامعه امروز دارد و نقش زنان در این قیام که بشریت را به حیرت واداشته، نباید مغفول بماند.
خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها: حماسه کربلا یک رویکرد بزرگ سیاسی، اجتماعی و تربیتی است که اگر این حماسه را احیاکننده اسلام بدانیم باید سهمی عظیم برای زنان در آن قائل شویم چرا که اگر نبودند زنان شجاع، با ایمان و پاکباخته در صحرای کربلا، رسالت عظیم حسینی ناتمام می‌ماند.
چه بسیار دلاوری‌ها و جانفشانی‌ها که در این صحنه از زنان بروز و ظهور یافت و تا ابدیت بر تارک تاریخ حک شد و شاید به همین دلیل است که علامه شهید مطهری بارها تاکید کرده است: «تاریخ کربلا، یک حادثه و تاریخ مؤنث است، یعنی یک حادثه مذکر – مؤنث است. حادثه‌ای که مرد در آن نقش دارد، زن نقش دارد، ولی مرد در مدار خودش و زن در مدار خودش».
قیام تاریخی امام حسین (ع) و بررسی ابعاد ظاهری آن در ۱۰ روز اول محرم سراسر مدرسه ایثار و شهادت‌طلبی است و باطن این قیام عظیم تا همیشه تاریخ می‌تواند مکتبی عظیم از آزادگی و حریت را در مقابل دیدگان انسان‌ها ترسیم کند.
آن گاه که اباعبدالله‌الحسین عازم سفر برای مبارزه با بی‌عدالتی‌ها شد در جمع یارانش عده‌ای از زنان هاشمی و غیر هاشمی نیز حضور داشتند که اغلب آنها زنان دلیر و متهوری بودند که با ترسیم نیکویی از حیات، با گام‌های استوار و به رهبری امام حسین (ع) در مقابل بیدادگری‌ها ایستادند و با درک عمیق از انقلاب حسینی، حماسه‌ها آفریدند.
آنها با گذشت از لذایذ مادی و غلبه بر هواهای نفسانی، به چنان درجه‌ای از ایمان و تعهد رسیده بودند که لیاقت همراهی با امام حسین (ع) و دفاع از حریم اسلام را پیدا کردند و در این بین آن حضرت برای این سفر زنانی را برگزیده بود که سخنورانی عالمه، شیر زنانی مؤمنه و خدمتگزارانی شایسته برای اسلام بودند.
پسر رشید فاطمه که تربیت یافته دامن بزرگ زن جهان اسلام و شیرزن عظیم رسالت است بهتر از هر کسی آگاه بود که این بانوان بزرگ، کامل‌کننده رسالت عظما و عظیم وی خواهند بود و به همین دلیل ایشان را با خود همراه ساخت.
«ماریه» دختر سعد از قبیله عبدالقیس و از شیعیان ساکن بصره، «طوعه» همان زنی که در شرایط وحشت‌زای کوفه به حمایت از مسلم پرداخت و او را در خانه خویش پناه داد و سیراب کرد و سرانجام «دلهم» همسر «زهیر بن قین» یکی از یاران فداکار امام در حماسه کربلا بود که همسرش را که از طرفداران عثمان بود برای پیوستن به امام تشویق کرد و بدین ترتیب یاوری دیگر برای امام حسین (ع) به جمع کربلاییان پیوست.
اینان نمونه‌هایی از زنان فداکار و از خود گذشته‌ای بودند که در دورانی که مردان در رکود و رخوت به سر می‌بردند و منافع و امیال دنیوی را بر عقیده و ایمان مقدم می‌داشتند، در حد توان خویش نوه پیامبر اکرم (ص) را در صحرای کربلا یاری کردند.
مسئله نحوه حضور زن در جامعه سال‌هاست که به صورت یک سوال و بلکه چالش جدی درآمده و اغلب بر اساس سلیقه‌های شخصی نظر می‌دهند اما این جریان در نهضت حسینی نمود و شکلی دیگر یافت و زنان مکتب اسلام که پرورش‌یافته دامان مادران علوی بودند جلوه‌های حضور زن و مشارکت‌های اجتماعی آنان را به نوعی دیگر تعبیر کردند.
بررسی رفتارهای حضرت زینب در جریان نهضت حسینی مسئله وظایف زن در مشارکت‌های اجتماعی را مبرهن و واضح ساخته و بحث حضور اجتماعی زنان را جلوه‌ای دیگر داده است.
در واقعه عاشورا حضور حضرت زینب به ویژه روشنگری‌های ایشان بعد از شهادت مولایش حسین (ع) نمودی دیگر یافت و ایشان با بیان حقایق قیام عاشورا و اهداف الهی نهفته در آن حاکم زمان را رسوا کرده و حقایق را برملا ساخت به طوری که همگان معتقدند: «کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود».
روحیه مقاومت زنان در کربلا درس عزت و پایداری نهضت عاشورا بود
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی، مردمی قرآن و عترت استان اردبیل در گفت‌و گو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: حادثه عاشورا نقش به سزایی در حیات و رشد و گسترش اسلام داشته و همچون چراغ پر نوری در جلو راه امت اسلامی نورافشانی کرده است.
اگر اسلام با قیام امام حسین (ع) زنده است سهم بزرگی از آن مربوط به زنانی است که تاریخ مانند آن را کمتر دیده است.
نهضت حورزاده تصریح کرد: بی‌تردید یکی از گروه‌های نقش‌آفرین در این نهضت زنان بودند و اگر اسلام با قیام امام حسین (ع) زنده است سهم بزرگی از آن مربوط به زنانی است که تاریخ مانند آن را کمتر دیده است.
وی با اشاره به اینکه اگر زنان شجاع، با ایمان و پاکباخته در صحرای کربلا نبودند رسالت عظیم حسینی ناتمام می‌ماند، گفت: امام حسین (ع) بهتر از هر کسی آگاه بود که این بانوان بزرگ، کامل‌کننده رسالت عظما و عظیم وی خواهند بود و به همین دلیل ایشان را با خود همراه ساخت.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی، مردمی قرآن و عترت استان اردبیل بردباری و ایثار زنان و مادران شهدا را از جمله مسائل شگفت‌انگیز واقعه کربلا دانست و افزود: آنان به رهبری زینب (س) از عزیزترین سرمایه‌های عمر خود در راه عقیده و اندیشه‌های متعالی خویش گذشتند و مرگ برادران، در خون غلتیدن شوهران و حتی شهادت فرزندان نتوانست گام‌های ایشان را در راه و هدفشان متزلزل سازد.
حورزاده با اشاره به اینکه وظیفه زنان در روز عاشور بسیار سنگین بود، خاطرنشان کرد: آنان علاوه بر اینکه شاهد شهادت مردانشان بودند، بایستی کودکان تشنه و مضطرب را آرام می‌ساختند تا مبادا صدای گریه آنها دیگر رزمندگان را دچار تزلزل کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: مهمترین رسالتی که بر عهده زنان به ویژه بر عهده حضرت زینب (س) و اهل بیت امام حسین (ع) گذاشته شده بود، اینکه حوادث کربلا را برای دیگران بازگو کنند و پیام آن حضرت را به همگان برسانند و تلاش کنند که حادثه کربلا برای همیشه زنده بماند.
حورزاده به وظیفه پرستاری زینب کبری از بازمانده امامت در صحرای کربلا اشاره کرد و ادامه داد: حضرت زینب (س) در این حادثه وظیفه پرستاری از امام سجاد (ع) را نیز بر عهده داشت و علاوه بر این سرپرستی کاروان اسرای کربلا نیز با ایشان بود.
وی بیان کرد: وظیفه جهادگری و مبارزه با دشمن هر چند از دوش زنان برداشته شده بود اما بعضاً زنان حاضر در صحنه کربلا با حضور در میدان نبرد و مبارزه با دشمن، نام خویش را برای همیشه در تاریخ ثبت کردند.
افشاگری‌های زنان و دختران کاروان کربلا چه در سفر اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه، پاسداری از خون شهدا بود.
حورزاده روحیه مقاومت و تحمل زنان در کربلا را درس آزادگی و پایداری نهضت عاشورا اعلام کرد و گفت: افشاگری‌های زنان و دختران کاروان کربلا چه در سفر اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه، پاسداری از خون شهدا بود.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی، مردمی قرآن و عترت استان اردبیل اظهار کرد: زنان در کربلا نشان دادند که تکلیف اجتماعی خاص مردان نیست بلکه آنان نیز برابر وظیفه شرعی خود باید به جریان‌های اجتماعی توجه کنند و آنجا که مسئله حمایت از دین و اقامه حق به میان می‌آید تنها با قیام آنان میسر می‌شود، در صحنه حضور یابند.
وی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: اگر امام حسین (ع) بدون اهل بیت خویش به کربلا می‌رفت و در آنجا به شهادت می‌رسید، تاریخ این حادثه را فقط از منظر دشمنان ثبت می‌کرد و بی‌تردید، اصل واقعه کاملاً وارونه جلوه می‌یافت که در این میان بانوان اهل بیت (ع) به رهبری زینب کبری (س) نگذاشتند جنایت‌های بنی‌امیه پنهان بماند و حاملان صدیق رسالت عاشورا، نهضت کربلا را زنده نگه داشتند.
زنان احیاگر قیام عاشورا
مسئول امور فرهنگی بانوان تبلیغات اسلامی استان اردبیل نیز در گفت‌و گو با خبرنگار مهر، زنان عاشورایی را احیاگر قیام کربلا عنوان کرد و افزود: بانوان با تأسی از زنان عاشورایی، اصلی‌ترین هسته اجتماع یعنی خانواده را مدیریت کرده و بستری مناسب برای رشد و بالندگی همسر و فرزندان فراهم کنند.
سارا حقی خاطرنشان کرد: در قیام کربلا علاوه بر مردان، زنان بسیاری نیز حضور داشتند این زنان جز اهل بیت امام حسین (ع) و یا از خانواده یاران آن حضرت بودند. زنان حادثه کربلا همانند مردان وظیفه خاصی بر عهده داشتند آنها در زنده ماندن این حادثه شگرف و تأثیرگذار نقش بسیار ارزنده‌ای ایفا کردند.
وی درباره حضور زنان در حادثه عاشورا به وظیفه «پیام‌رسانی» اشاره کرد و ادامه داد: سخنان بانوان هم به صورت خطبه و هم گفت‌و گوها متناسب زمان و مکان توانست حقانیت قیام عاشورا را گسترش داده و پیام مکتب حسینی را به جهانیان ابلاغ کند.
نقش حضرت زینب (س) در نهضت عاشورا و سرپرستی کاروان اسرا، درس «مدیریت در شرایط بحران» را می‌آموزد.
مسئول امور بانوان تبلیغات اسلامی اردبیل نقش حضرت زینب (س) در مدیریت شرایط بحران را یادآور شد و خاطرنشان کرد: نقش حضرت زینب (س) در نهضت عاشورا و سرپرستی کاروان اسرا، درس «مدیریت در شرایط بحران» را می‌آموزد به طوری که ایشان مجموعه بازمانده را در راستای اهداف نهضت هدایت و با هر اقدام خنثی‌کننده نتایج عاشورا از سوی دشمن، مقابله کرده و نقشه‌های دشمن را خنثی کرد.
حقی حفظ ارزش‌ها و رعایت حریم بانوان را از درس‌های مهم قیام عاشورا برشمرد و اضافه کرد: درس دیگر زنان قهرمان در کربلا، حفظ ارزش‌های دینی و اعتراض به هتک حرمت خاندان نبوت و رعایت عفاف و حجاب در برابر چشم‌های آلوده است. زنان اهل بیت (ع) با آنکه اسیر بودند اما اعتراض‌کنان بر حفظ عفاف تاکید می‌ورزیدند چرا که مهمترین هدف قیام عاشورا احیای دین رسول خدا و امر به معروف و نهی از منکر بود.
مسئول امور بانوان تبلیغات اسلامی اردبیل به روشنگری قیام عاشورا در سخنرانی حضرت حضرت زینب (س) اشاره کرد و ادامه داد: پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش در سرزمین کربلا، رسالت دفاع از دین و بازگویی معرفت واقعه بزرگ عاشورا بر عهده خانواده آن حضرت قرار گرفت و ایشان به خوبی پیام عاشورا و اصلی‌ترین محور حادثه کربلا و مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش را به تصویر کشیدند. در عین حال سخنرانی حضرت زینب (س) یکی از حرکت‌های مهم این نهضت است که وجدان درونی مردم را بیدار ساخت و قیام عاشورا را به درستی تبیین کرد.
در دفاع از دین خدا، زن و مرد تفاوتی ندارند
مسئول امور فرهنگی بانوان تبلیغات اسلامی اردبیل اظهار کرد: از نظر اسلام در جریان دفاع از حق که وظیفه همه انسان‌ها است، این طور نیست که این امر به عده‌ای محول شده و بقیه استثنا شده باشند بلکه از نظر اسلام امر دفاع از حق، امر عام و همگانی است و به همه انسان‌ها اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ مربوط است. البته نحوه نصرت حق برای هر کسی ممکن است شکل متفاوتی با دیگری داشته باشد، یعنی مردها به یک شیوه و زن‌ها به صورت دیگری از حق دفاع کنند اما اصل حمایت از حق همگانی است و استثنایی ندارد.
حقی تصریح کرد: تمام خانواده‌هایی که تا آخرین لحظه در این قیام کربلا حضور داشتند همه به اختیار خود از حق دفاع کردند نه اینکه کسی آنها را مجبور به این کار کرده باشد به همین دلیل است که قیام امام حسین (ع) با آن عظمت اجرا شد و رسالت خانواده‌ها و بازماندگان این جهاد هم هر چند با سختی‌های فراوان اما به خوبی سرانجام گرفت.
مسئول امور فرهنگی بانوان اردبیل دفاع از ولایت و امامت را از دیگر نقش‌های بانوان عاشورا معرفی کرد و افزود: زنان تا پای جان از امام خود دفاع کرده و اهداف قیام عاشورا را در بین مردم نشر دادند و اگر آنان نبودند کربلا به فراموشی سپرده می‌شد.
حقی مهمترین وظیفه بانوان جامعه اسلامی را الگوگیری از زنان عاشورا دانست و خاطرنشان کرد: بانوان بایستی با تأسی از زنان عاشورایی، اصلی‌ترین هسته اجتماع یعنی خانواده را مدیریت کرده و بستری مناسب برای رشد و بالندگی همسر و فرزندان فراهم کنند.
انقلاب اسلامی تداوم نهضت عاشورا
نهضت عاشورا به دلیل ماهیت اسلام‌خواهی، اصلاح‌طلبی و ستم‌ستیزی‌اش همواره الهام‌بخش انقلابیون و حرکت‌های اصلاحی بوده و انقلاب اسلامی ایران نیز از آن سرچشمه سیراب شد و از محتوای عاشورا الهام گرفت.
این الهام‌گیری هم از سوی رهبر انقلاب بود و هم از ناحیه مردم به طوری که امام امت با الهام از عاشورا روح حماسه و غیرت دینی را در کالبد مردم دمید و آنها را به حکومت اسلامی و حاکمیت ارزش‌های قرآنی فرا خواند.
بررسی ادبیات سیاسی رایج در روند انقلاب اسلامی شعارها، سخنرانی‌ها، بیانیه‌های انقلابیان و رهبران نهضت نشان می‌دهد که از میان عناصر مذهبی، فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسین (ع) در این زمینه نقش بسزایی ایفا کرده است.
هدف و انگیزه مردم ایران از انقلاب اسلامی نابودی ستم، استبداد و استکبار جهانی و برپایی حکومت عدل الهی و اجرای احکام اسلام به عنوان معروف و جلوگیری از وابستگی به اجانب و بیگانگان به عنوان منکر بود.
فرهنگ عاشورا نه تنها عامل پیدایش اصل انقلاب و زمینه‌ساز پیروزی آن در مراحل گوناگون بود بلکه همین فرهنگ عامل اساسی حفظ و تداوم انقلاب اسلامی به شمار می‌رفت که زنان انقلابی در آن کم نقش ایفا نکردند.
فرهنگ عاشورا نه تنها عامل پیدایش اصل انقلاب و زمینه‌ساز پیروزی آن در مراحل گوناگون بود بلکه همین فرهنگ عامل اساسی حفظ و تداوم انقلاب اسلامی به شمار می‌رفت که زنان انقلابی در آن کم نقش ایفا نکردند و اگر انقلاب بخواهد تداوم یابد روحیه شهادت‌طلبی، آزادگی و شرف، عزت نفس و مبارزه با ستم باید در عرصه‌های مختلف سیاست خارجی و داخلی حاکم باشد که بار دیگر رد پای زنان پرشور انقلابی را در تربیت مردان با روحیه استکبارستیزی و مبارزه با یزیدان زمان شاهد هستیم.
به طور آشکار می‌توان فهمید که زنان در یک جامعه اسلامی وجدان آگاه و بیدار مردان هستند چرا که مردان به مقتضای خوی و خصلت پرخاشگر به سرعت تصمیم به جنگ، غارت، دزدی و ظلم می‌گیرند ولی زنان با توجه به روحیه لطیف و طبع ملایم خویش از خشم، خشونت و به ویژه از جنگ و ستیز می‌پرهیزند.
استمرار ولایتمداری زنان عاشورا و بانوان انقلاب در قرن‌های متمادی
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اردبیل در گفت‌و گو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: نخستین مسئله‌ای که در حضور زنان عاشورایی از آغاز تا پایان نهضت جلب نظر می‌کند «معرفت‌شناسی ولایتمدارانه» یا «امام‌شناسی» شیعی است.
فریبا محمدلو با اشاره به اینکه سخن راندن درباره زنان عاشورا پرداختن به نقش زنانی است که با تصمیم‌ها و اقدام‌های خود، تأثیری اساسی برای الگو گرفتن پیروان خود در تاریخ داشته‌اند، تصریح کرد: بدیهی است شأن و جایگاه بی‌مانند زینت کبری (س) در مرحله اعلایی است که هیچکس را با آن نمی‌توان مقایسه کرد.
وی گفت: اما این مسئله مانع از آن نیست که «مسئولیت‌پذیری» و «تکلیف‌گرایی» دیگر زنان با معرفت‌شناسی از امام معصوم (ع) در خور توجه و ستایش نباشد.
محمدلو افزود: عشق اعتقادی به امام معصوم (ع) که در زنان عاشورا متجلی است، فراتر از پیوند نسبی، سببی، علایق و عواطف است و این عشق به «شناخت و درک و پیروی محض» زنان در تاریخ انقلاب اسلامی ایران نیز مشهود است.
وی با اشاره به اینکه رفتار فوق بشری حضرت زینب (س) زیبایی حیرت‌آوری دارد، خاطرنشان کرد: این زیبایی و شگفت، در تحمل مصیبت‌ها بیش از پیش می‌شود و ما این اصل را در هشت سال جنگ نابرابر با عراق به عینه مشاهده کردیم که زنان و مادران ما با شناخت معرفتی از ولایت و ولایتمداری محض فرزندان و همسران خود را برای مبارزه با طاغوت به جبهه‌های نبرد راهی کردند.
جریان عاشورا اثرگذارترین حرکت فرهنگی است
استاد دانشگاه‌های اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: جریان عاشورا و پیام‌های الهام گرفته از نهضت سیدالشهدا (ع) اثرگذارترین حرکت فرهنگی است که جامعه ما را از هجمه‌های بیگانه مصون نگه داشته است.
امیدعلی رعنایی با اشاره به فهم بالای ملت ایران از جریان عاشورا و درس‌ها و پیام‌های الهام‌بخش آن اظهار کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران رویش‌های قابل توجهی را در تقویت جریان ناب نهضت عاشورا و معرفی عبرت‌های آموزنده قیام سیدالشهدا شاهد بودیم که پیروزی در دوران دفاع مقدس و غلبه بر شبیخون‌های مختلف فرهنگی در سایه تأسی به این فرهنگ عاشورایی بوده است.
وی تربیت‌یافتگان مکتب عاشورا را شهدا و مدافعان حریم جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد و افزود: در این مکتب همت‌ها، خرازی‌ها، باکری‌ها و قاسم سلیمانی‌ها پرورش یافته‌اند که امان از یزیدیان روزگار از صدام لعین گرفته تا داعش و گروه‌های فتنه‌گر داخلی و خارجی بریدند.
استاد دانشگاه‌های اردبیل گفت: هر چند امروز دشمن در یک تاکتیک رسانه‌ای سعی دارد تا به هویت حسینی و عاشورایی این ملت خدشه وارد کند اما نمی‌داند که خون جاری شده در ۱۴ قرن پیش همچنان در رگ‌های آزادیخواهان در جوش و خروش است.
رعنایی خاطرنشان کرد: امسال با توجه به شرایط حساس کشور دشمنان خارجی و فریب‌خوردگان داخلی سعی می‌کنند تا ایام محرم را از ابهت و حال و هوای معنوی دور کنند اما در پایتخت حسینیت این شور و شعور به هم آمیخته نه تنها خاموش نشده بلکه نمود و جلوه متفاوت یافته است.
حضور و نقش آفرینی زنان در نهضت عاشورا بی شک پیام‌های مختلفی دارد اما از این بین تنها یک پیام والاترین و بالاترین ارزش را دارد و آن این است که همراهی زنان با تقویت استقامت و تحمل در نهضت و پیکار مردانه امام حسین (ع) به جهانیان نشان داد که وقتی حرف از احقاق حق باشد قدرت زن و مرد در عرصه پیکار یکی می‌شود و آزادگی هرگز در جهان اسلام رنگ نمی بازد.
