درک چگونگی حفظ تعادل هورمون ها در بدن موضوع پیچیده اما حائز اهمیتی است که در حد یک مقاله علمی است اما شناسایی دلایل اختلالات هورمونی و راهکارهای درمانی آن برای زنان می تواند بسیار مفید باشد.
نامتعادل بودن هورمون ها مانند بسیاری از مشکلات بهداشتی و سلامت با چند تغییر ساده و سالم در الگوی زندگی قابل جبران است.
علایم
تاخیر در عادت ماهیانه شایع ترین شکایت زنان در مراجعه به متخصص زنان است که دلیل اصلی آن هم به طور معمول اختلال هورمونی است. دکتر ملیحه حسن زاده مفرد متخصص زنان و زایمان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این نکته به خراسان می گوید: افزایش وزن، چاقی ، پرمویی و نازایی مهم ترین علایم اختلال هورمونی در زنان در دوران باروری است.
طولانی شدن فاصله بین دو عادت ماهیانه، فاصله بسیار کم بین دو عادت، خونریزی شدیدتر از حد معمول، نامنظم بودن خونریزی، لکه بینی مداوم و در فواصل سیکل ماهیانه شکایت بیشتر مراجعان ما به مطب است. البته علت تمام خونریزی ها اختلال هورمونی نیست اما شایع ترین و برجسته ترین علت، اختلال هورمونی است.
همچنین از دیگر علایم نبود تعادل هورمونی می توان به افسردگی، نوسانات خلقی، کاهش میل جنسی، چرب یا خشک شدن پوست، احساس خستگی، مشکلات خواب، علایم آلرژیک، ولع شدید به خوردن شیرینی، سردرد یا میگرن، اضطراب و تحریک پذیری، تغییرات دمایی بدن، عفونت های مجاری ادرار، آکنه و بثورات جلدی و سندروم پیش از قاعدگی یا (PMS) اشاره کرد.
شایع ترین علل اختلالات هورمونی
علت های بسیار متفاوتی برای اختلالات هورمونی می توان ذکر کرد که بیان همه آن ها از حوصله خوانندگان بیرون است. اما تغییراتی که در هیپوتالاموس و هیپوفیز رخ می دهد، اختلال در کارکرد تخمدان و ابتلا به سندرو م تخمدان پلی کیستیک از شایع ترین علل اختلالات هورمونی است. دکتر حسن زاده با اشاره به این که این سندروم یکی از علل نازایی نیز می باشد، توضیح می دهد: بیشتر مراجعان خانم های چاق هستند که عادت های نامرتب دارند و دچار مشکلات نازایی هستند و در سونوگرافی کیست های ریز در تخمدان مشاهده می شود. علت بروز این کیست ها اختلالات هورمونی است و تخمدان به علت وجود آن ها کارکرد عادی خود را از دست می دهد و به موقع تخمک آزاد نمی کند.
یکی دیگر از شایع ترین علل اختلالات هورمونی استرس است، هر گونه استرس کم یا زیاد، می تواند به این اختلال منجر شود. خانم هایی که رژیم های غذایی سخت می گیرند، دچار پرخوری یا بی اشتهایی هستند می توانند در معرض این اختلالات قرار گیرند. فعالیت ورزشی شدید برای فردی که به تازگی فعالیت بدنی را شروع کرده نیز می تواند باعث اختلال در هیپوتالاموس و به هم خوردن تعادل هورمون ها شود. خوب است بدانید برای این که تخمدان ها عملکرد مناسبی داشته باشد، باید چهار نقطه بدن کارکرد صحیحی داشته باشد. هیپوتالاموس و هیپوفیز که در مغز هستند و سپس تخمدان و رحم و سیستم تناسلی. اختلال در هر یک از این ۴ عضو باعث اختلال در کارکرد تخمدان می شود و کار تخمدان واکنشی به فعالیت مغز است.
همچنین تغییرات آب و هوایی، جابه جایی جغرافیایی و اختلال در عملکرد غده آدرنال هم جزو این عوامل است.
گاهی اوقات بیماری زمینه ای باعث بروز اختلال هورمونی می شود. ابتلا به دیابت و مشکلات تیروئیدی در متابولیسم هورمونی تاثیر می گذارد و به اختلال هورمونی منجر می شود. به عنوان مثال پرکاری یا کم کاری تیروئید تعادل هورمون های بدن را به هم می زند. چاقی مفرط و افزایش وزن شدید در ارتباط با سایر بیماری ها و عوامل بسیار دیگری می تواند دست به دست هم بدهد و باعث این عارضه شود.
اختلال در عادت ماهیانه
این متخصص زنان با اشاره به این که اختلال در عادت ماهیانه یکی از شایع ترین مشکلات مراجعان به مطب هاست تصریح می کند: علل این عارضه هم بسیار متفاوت و پردامنه است که اختلال در کارکرد تخمدان و مصرف قرص های ضدبارداری فقط ۲ علت آن است اما باید متذکر شد که قرص های ضد بارداری باعث اختلال هورمونی نمی شود بلکه این قرص ها به بیمارانی داده می شود که از نامرتب بودن عادت ماهیانه شکایت دارند.
آن ها پس از مصرف دچار لکه بینی می شوند که علت آن ورود هورمون اضافه به بدن است. در این مرحله درمانی وجود ندارد و پس از گذشت چند ماه عادت فرد مرتب می شود. اما شکایت بسیاری از خانم ها این است که پس از قطع مصرف قرص ها عادت ماهیانه شان نامرتب می شود و گمان می کنند که علت آن مصرف قرص های ضد بارداری است.
توضیح ضروری این است که با مصرف قرص های ضدبارداری هورمون اضافه وارد بدن می شود و در طول زمان بدن به دریافت هورمون عادت می کند و عادت ماهیانه مرتب می شود. نکته این جاست که اگر خانمی حتی با مصرف قرص دچار خونریزی های مکرر شود و پریودش تنظیم نشود باید به دنبال مسائل جدی مثل غده، پولیپ، فیبروم باشیم و موضوع اختلال هورمونی را رد کنیم. بنابراین قرص های ضدبارداری جزو درمان های اختلالات هورمونی است و برای بسیاری از بیماران تجویز می شود و درمان موجهی هم به حساب می آید.
گرفتن شرح حال دقیق بیمار، در نظر گرفتن داروهایی که مصرف می کند اعم از قرص های ضدبارداری ، قرص های استروژن و … جزو وظایف پزشک در مواجهه با بیمارانی است که با یک شکایت خونریزی غیر طبیعی یا اختلال هورمونی مراجعه می کنند.
سندروم پیش از قاعدگی
این سندروم که علایمی چون احساس بدخلقی ، کسلی، پرخوابی یا کم خوابی، نوسانات شدید خلقی، کم اشتهایی، احساس غم و افسردگی دارد و در برخی از زنان قبل از بروز قاعدگی بروز پیدا می کند هم وابسته به هورمون است و به علت ترشح پروژسترون پس از تخمک گذاری رخ می دهد. وقتی ترشح پروژسترون قطع، پریود آغاز می شود. در طول این مدت به علت آثار پروژسترون در بدن بسیاری از زنان دچار اختلالات عصبی، افسردگی شدید یا خفیف و دردهای جسمی می شوند که با مصرف قرص های ضدبارداری و با تخمک گذاری مهار شده دیگر بیمار این عوارض را تجربه نخواهد کرد. البته فقط در موارد شدید به تجویز این قرص ها اقدام می کنیم و در اکثر موارد علایم سندروم پیش از قاعدگی قابل تحمل است و نیازی به درمان ندارد.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره این که سن بیمار هم در شناسایی دلیل خونریزی های نامرتب نقش مهمی دارد، توضیح می دهد: بیماری که چهار سال است عادت ماهیانه شده به علت تغییرات زیادی که در بدنش طی چند سال بروز پیدا کرده ممکن است دچار خونریزی شود اما گاهی اوقات بیماری ۱۰ سال مشکلی نداشته اما ناگهان دچار خونریزی های مکرر شده است و درد گزارش می کند. در این موارد ممکن است علت خونریزی یا درد، فیبروم یا سایر مشکلات پاتولوژیک باشد.
همچنین در بارداری و زایمان اختلال هورمونی شدیدی در بدن به وجود می آید که نتیجه واکنش بدن است. در طول بارداری جفت هورمون هایی ترشح می کند و در دوران شیردهی هم بسیاری از مادران ماه ها عادت ماهیانه نمی شوند که علت آن همین تغییرات هورمونی است. این تغییرات هورمونی کاملا طبیعی است و در بیشتر موارد نیاز به درمان ندارد.
در مجموع می توان گفت اغلب زنان در مقاطعی از زندگی اختلال هورمونی را تجربه می کنند اما این عارضه در برخی مقاطع اهمیت زیادی دارد. با افزایش سن اختلال هورمونی مشکل جدی تری محسوب می شود و یک خانم ۲۵ ساله کمتر احتمال دارد به سرطان رحم مبتلا شود بنابراین با مراجعه به پزشک با دارو بلافاصله درمان می شود اما یک خانم ۴۵ ساله مبتلا به اختلال هورمونی حتما باید چکاپ کامل شود و درباره او اختلالات پاتولوژیک را باید مدنظر قرار دهیم و سپس به اختلالات هورمونی بپردازیم.
منبع: روزنامه خراسان
