گزارشی از بازار کتاب؛
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در پاسخ به گفته‌هایی از این دست در آیین معرفی شهرهای دوستدار کتاب گفت: فروش کتاب‌ها در فضای مجازی باید تحت نظارت معاونت فرهنگی قرار بگیرد.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: «انتشار کتاب بدون مجوز در هر شکل و بستری رفتاری غیرقانونی و غیرمتعهدانه است و با قانون‌شکنی برخورد خواهد شد.» این گفته یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در واکنش به انتشار اعتراضی کتابی بدون مجوز در فضای مجازی است.
انتشار کتاب در کشورمان نیازمند اخذ مجوز نشر از دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. در چنین شرایطی جعفر شیرعلی‌نیا، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و دفاع مقدس که برای کتاب تازه خود موفق به اخذ مجوز نشده بود دست به انتشار نسخه پی‌دی‌اف آن در کانال شخصی‌اش در تلگرام زد. اقدامی که شیرعلی‌نیا به شکلی اعتراضی انجام داد، به‌سبب نقض قوانین صنعت نشر واکنش معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را به دنبال داشت. هرچند محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در مواجهه با حواشی این ماجرا سکوت نکرد و گفت: «فروش کتاب‌ها در فضای مجازی باید تحت نظارت معاونت فرهنگی قرار بگیرد.»
شیرعلی‌نیا که از جمله پژوهشگران تاریخ معاصر، با تکیه بر وقایع جنگ تحمیلی و دفاع مقدس به شمار می‌آید چندی پیش از این گفت معاونت فرهنگی به «نکته‌های تاریخی»، کتاب تازه‌اش مجوز انتشار نمی‌دهد و گلایه‌اش هم از این بود که چرا مسئولان این وزارتخانه جوابی درباره علت این تأخیر نمی‌دهند! چند روز بعد هم جوابی را که از متولیان این وزارتخانه گرفته بود در کانال تلگرامی‌اش منتشر کرد، پاسخی مبنی بر اینکه: «وزارت ارشاد می‌گوید نظر بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، زیرمجموعه ستادکل نیروهای مسلح، مانع انتشار کتاب «نکته‌های تاریخی» است.» او هم گلایه کرده بود که چرا حداقل به حذف یا اصلاحیه موارد مورد نیاز برای کمک به انتشار کتاب رضایت نمی‌دهند! شیرعلی‌نیا کمی بعد از مردم برای مطالعه کتاب تازه‌اش در فضای مجازی دعوت کرد و نوشت: «قید کتاب شدنش را زدم؛ همین جا، کنار یادداشت‌ها، فایل پی‌دی‌افش را منتشر می‌کنم.»
اعتراض شیرعلی‌نیا به دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی(اداره کتاب سابق) در شرایطی است که این زیرمجموعه معاونت فرهنگی که مسئولیت بررسی آثار مکتوب برای اعطای مجوز انتشارشان را به عهده دارد در چند مورد خاص، از جمله وقتی که بحث کتابی در حوزه دفاع مقدس باشد در روند بررسی و تصمیم‌گیری درباره موافقت یا مخالفت انتشار کتاب‌ها از نظر نهاد دیگری پیروی می‌کند.
مصداق آن را نیز می‌توان مطلبی دانست که پیش‌تر رسانه‌ای شده، بیست و سوم دی‌ماه سال ۱۳۹۷، در روزنامه رسمی کشور«آیین‌نامه نظارت بر تولید و نشر آثار ادبی و تاریخی دفاع مقدس» با امضای بالاترین مقام نظامی کشور، رئیس ستادکل نیروهای مسلح منتشر شد که در بخشی از آن آمده بود: «برابر بند (ل) ماده (۹) اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس مصوب مقام معظم رهبری و فرماندهی معظم کل قوا(مدظله‌العالی)، یک نسخه از «آیین‌نامه نظارت بر تولید و نشر آثار ادبی و تاریخی دفاع مقدس» مشتمل بر ۶ صفحه در ۱۳ ماده و ۸ تبصره که در تاریخ ۱۳۹۶/۱۱/۲۶ به تصویب هیأت امنای بنیاد مذکور رسیده است، برای درج در روزنامه رسمی کشور ارسال می‌گردد.»
در بخش دیگری از این نوشته هم می‌خوانیم: «در حال حاضر آثار ادبی و تاریخی مختلفی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت تولید و منتشر می‌شود که بر اساس مفاد بند (ل) ماده (۹) اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس این نوع تولیدات باید با حقایق جنگ تحمیلی انطباق داشته و از هرگونه تحریف ارزش‌ها به دور باشد. برای نیل به چنین هدفی نیاز است تا آیین‌نامه‌ای به شکل نظام‌مند، روابط کاری بین بنیاد و کلیه متصدیان تولید آثار ادبی و تاریخی را تعریف نماید.» در این مطلب، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس متولی اجرای این آیین‌نامه ذکر شده، بخشی از هدف آن نیز به دور ماندن کتاب‌هایی با مضمون جنگ و دفاع مقدس از هر گونه تحریف ارزش‌ها عنوان شده است.
بنابراین آیین‌نامه که متن کامل آن با جست‌وجویی در فضای مجازی در دسترس است؛ در صورتی که بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در روند بررسی انتشار کتاب‌های مرتبط با جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، مخالفت خود را اعلام کند دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز از تصمیم‌گیری آن تبعیت کرده و به آن آثار اجازه انتشار نداده یا اصلاحیه‌های لازم را اعلام می‌کند.
اسماعیلی: نظر پایانی را وزارت ارشاد اعلام می‌کند
البته این نخستین مرتبه‌ای نیست که جعفر شیرعلی‌نیا در ارتباط با کتاب‌های خود با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود؛ اواخر تیرماه سال ۱۴۰۰ نیز این پژوهشگر تاریخ و دفاع مقدس خبری مبتنی بر آنکه وزارت ارشاد مجوز تمام آثارش را در انتشارات سایان لغو کرده، منتشر کرد. هرچند کمتر از یک روز بعد وزارت فرهنگ و ارشاد آن را تکذیب کرد و از اعلام وصول یکی از کتاب‌های وی خبر داد. با این حال، چه در موارد مشابه گذشته و چه در اتفاق اخیری که برای کتاب تازه شیرعلی‌نیا رخ داده، اهالی کتاب از این گلایه دارند که چرا در ارتباط با کتاب‌هایی با موضوعات مشابه، تصمیم‌گیری درباره موافقت یا مخالفت با اعطای مجوز انتشار آثار به عهده یک نهاد خارج از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است!
برخی رسانه‌ها نیز درباره ماجرای کتاب اخیر شیرعلی‌نیا نوشتند: «مشخص شد وزارت ارشاد کتاب را جهت دریافت مجوز به یک مجموعه بیرون وزارتخانه و فاقد صلاحیت قانونی مجوزدهی یعنی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارسال کرده است. این تضعیف بیش از حد جایگاه وزارت ارشاد در حوزه کتاب و نشر باعث اعتراض تعدادی از صاحب‌نظران و رسانه‌ها از جمله حرفی‌نو شد.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در پاسخ به گفته‌هایی از این دست در آیین معرفی شهرهای دوستدار کتاب گفت: «فروش کتاب‌ها در فضای مجازی باید تحت نظارت معاونت فرهنگی قرار بگیرد. گاهی هم گفته می‌شود که وزارت فرهنگ موضوع نظارت را واگذار کرده است که این‌طور نیست. ما از مؤسسات مرتبط نظر می‌گیریم. البته که این کار، کار بهتری است چرا که ما به جای اینکه به نظر کارشناسمان که شاید سواد تخصصی آن موضوع را نداشته باشد از متخصصش هم نظر می‌گیریم اما نظر پایانی را وزارت ارشاد اعلام می‌کند. بنای ما این است که حوزه نظارتی به ارتقای ما کمک کند و کمتر از یک درصد از موارد نظارتی است که رفت و برگشت می‌شود تا حل شود.»
هر چند در ارتباط با حواشی اخیر انتشار کتاب فاقد مجوز جعفر شیرعلی‌نیا در فضای مجازی، فقط بحث چرایی اعمال نفوذ یک نهاد یا چند نهاد خارج از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در میان نیست که در این صورت امنیت حکمرانی در حوزه فرهنگ هم دچار خدشه خواهد شد. دیگر نکته‌ای که مطرح می‌شود این است که مواجهه دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار آثار فاقد مجوز نشر در فضای مجازی به چه نحوی خواهد بود که سبب ایجاد بازدارندگی در این مسأله شود تا فرایند تولید و نشر کتاب در مجرای قانونی خود ادامه فعالیت دهد.
