هوش مصنوعی یا AI جهان را تحت تأثیر داده و پژوهشگران از آن در حوزه‌های مختلفی از دنیای فناوری گرفته تا پزشکی از آن استفاده می‌کنند و پیشرفت در این زمینه ادامه دارد. در این مطلب می‌خواهیم شما را بطور کامل با Artificial intelligence، انواع آن و کاربردهایش آشنا کنیم و همچنین ببینیم چه آینده‌ای در انتظار AI است.
هوشی که توسط ماشین ارائه شود به‌عنوان هوش مصنوعی شناخته می‌شود. این فناوری انقلابی در جهان امروزی در حال تبدیل‌شدن به مفهومی کاملاً شناخته‌شده است. در حقیقت شبیه‌سازی هوش انسانی در ماشین‌هایی است که می‌تواند برای یادگیری رفتارهای انسانی و تقلید آن‌ها برنامه‌ریزی شوند. چنین ماشین‌هایی توانایی یادگیری با کسب تجربه و همچنین انجام وظایف مختلف با روش‌هایی شبیه روش‌های انسانی را دارند.
با رشد فناوری‌هایی این چنینی کیفیت زندگی انسان‌ها بهتر می‌شود. امروزه تقریبا تمام افراد فعال در حوزه‌هایی که به نوعی با فناوری در ارتباط هستند، پس از آشنایی با این فناوری و درک آن می‌خواهند از طریق روش‌های مختلف از قابلیت‌های بالقوه آن بهره‌مند شوند یا حداقل اطلاعاتی را در مورد این قابلیت‌ها به دست آورند.
در این مطلب قصد داریم ببینیم هوش مصنوعی چیست؛ در فرآیند تکامل خود از ابتدا تاکنون چه مسیری را پشت سر گذاشته؛ چه کاربردهایی دارد و چه آینده‌ای در انتظار آن است. با ما همراه باشید.
هوش مصنوعی چیست؟
پاسخ این سؤال به فردی که آن را می‌پرسد، بستگی دارد. افراد عادی که درک عمیقی از فناوری ندارند، ممکن است هوش مصنوعی را به ربات‌ها نسبت دهند. به اعتقاد عموم مردم هوش مصنوعی چیزی شبیه ربات‌های نابودگر است که خودش می‌تواند مستقل از انسان فکر و عمل کند؛ اما اگر از یک پژوهشگر فعال در این حوزه در مورد آن سؤال کنید، در پاسخ می‌گوید که این فناوری مجموعه‌ای از الگوریتم‌هایی است که می‌توانند بدون آنکه لازم باشد برای انجام کار خاصی ایجاد شوند، نتایجی را به همراه داشته باشند.
اجازه دهید هوش ماشینی را از دیدگاه‌های دیگر تعریف کنیم:
- موجودی هوشمند که توسط انسان ساخته می‌شود
- موجودی هوشمند با قابلیت تفکر منطقی و توانایی تفکر مثل انسان
تاریخچه هوش مصنوعی
ایده جان بخشیدن به موجودات بی‌جان و تبدیل آن‌ها به موجودات هوشمند به گذشته‌های بسیار دور بازمی‌گردد. یونانیان باستان افسانه‌هایی در مورد ربات‌ها داشته‌اند و مهندسان چین باستان و مصر باستان هم ماشین‌های خودکاری شبیه به ربات‌های امروزی ساخته‌اند.
می‌توان گفت نخستین جرقه پیدایش مفهوم هوش ساختگی با تکامل شبکه عصبی در سال ۱۹۴۳ آغاز شد. البته منشاء ایده ایجاد این فناوری به شکل امروزی را می‌توان در تلاش فیلسوفان کلاسیک برای تشریح تفکر انسان جستجو کرد.
در سال ۱۹۵۰ آزمونی تحت عنوان آزمون Turing ایجاد شد که برای سنجش میزان توانایی ایجاد رفتارهای هوشمندانه توسط ماشین‌ها در سطح رفتارهای انسانی ابداع شد؛ البته حوزه هوش ماشینی به شکلی که امروز شاهد آن هستیم، در سال ۱۹۵۶ به‌صورت رسمی شکل گرفت و قبل از آن، در این حیطه پژوهشی وجود نداشت. کلمه «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence) در همین سال در کنفرانسی در کالج دارتموت در شهر هانوفر در ایالت نیوهمپشایر آمریکا برای نخستین بار ابداع و بیان شد.
«ماروین مینسکی» (Marvin Minsky)، دانشمند علوم شناختی دانشگاه MIT و سایر حضار آن کنفرانس در مورد آینده هوش مصنوعی نوعی به‌شدت خوش‌بین بودند. مینسکی در کتاب «AI: جستجویی هیجان‌انگیز برای هوش مصنوعی» (AI: The Tumultuous Search for Artificial Intelligence) اذعان کرده که روزی تمام مشکلات مربوط به این فناوری حل خواهند شد. در سال ۱۹۶۶ نخستین چت‌بات به نام «الیزا» (Eliza) ساخته شد و در سال ۱۹۷۲ نیز نخستین ربات هوشمند به نام «وابات ۱» (Wabot 1) به وجود آمد.
البته دستیابی به یک سیستم هوش ساختگی قابل‌قبول در قرن بیستم کار ساده‌ای نبود. در سال‌های بین ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۰ انتشار چندین گزارش انتقادی در مورد نگران‌کننده بودن روند پیشرفت هوش مصنوعی، باعث شد سرمایه‌گذاری دولتی و علاقه به پژوهش در این حوزه کم‌رنگ شود و این سال‌ها به‌عنوان زمستان هوش مصنوعی شناخته می‌شود؛ اما خوشبختانه در دهه ۱۹۸۰ فعالیت‌های مرتبط با توسعه آن جان تازه‌ای گرفت و دولت انگلستان و ژاپن برای دستیابی به دستاوردهای جدید در این حوزه رقابت سختی را آغاز کردند.
اما متأسفانه در سال‌های بین ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۳ توجه‌ها بیشتر به سمت کامپیوترهای طراحی‌شده برای استفاده عموم مردم جلب شد و دوباره سرمایه‌گذاری‌های دولتی در حوزه هوش مصنوعی کاهش یافت؛ اما از سال ۱۹۹۷ دوباره تلاش برای شکوفایی آن آغاز شد و در آن سال کامپیوتر «دیپ بلو» (Deep Blue) توانست به‌عنوان نخستین کامپیوتر در یک بازی شطرنج، «گری کاسپارف» (Garry Kasparov)، قهرمان روسی شطرنج جهان در آن زمان را شکست دهد. در سال ۲۰۰۲ نخستین جاروبرقی مجهز به AI که در حقیقت جزو اولین لوازم خانگی مجهز به این فناوری بود، روانه بازار شد.
در سال ۲۰۱۱ نیز کامپیوتری تحت عنوان «واتسون» (Watson) موفق شد در مسابقه تلویزیونی «!Jeopardy» دو قهرمان بلامنازع این مسابقات یعنی «برد راتر» (Brad Rutter) و «کن جنینگ» (Ken Jennings) را شکست دهد. در همان سال کامپیوتر سخنگویی به نام «یوجین گوسمن» (Eugene Goostman) که در حقیقت یک چت‌بات بود، توانست داوران را شکست دهد و داوران تصور کردند این کامپیوتر یک انسان است.
در سال ۲۰۱۲ دستیار شخصی هوشمند Google now که قابلیت‌های A بهره میبرد، راه‌اندازی شد. در سال ۲۰۱۸ پلتفرم هوش مصنوعی گوگل دوپلکس (Google Duplex) با هدف مجهز کردن ربات‌ها به قابلیت گفتگوی طبیعی و از پیش‌تعیین‌نشده با انسان‌ها ایجاد شد.
در سال ۲۰۱۹ یک ماشین هوش مصنوعی به نام Open AI Dyctyl توانست مکعب روبیک را در مدت کوتاهی حل کند که دستاورد بزرگی در این حوزه محسوب می‌شود.
هوش مصنوعی چگونه کار می‌کند؟
ساخت یک سیستم هوش مصنوعی در حقیقت یک فرآیند بسیار دشوار مهندسی معکوس برای ایجاد ویژگی‌ها و قابلیت‌های انسان در ماشین و پس از آن تقویت این ویژگی‌ها و توانایی‌ها با بهره‌مندی از قدرت محاسباتی سیستم در سطحی فراتر از توانایی‌های عادی بشر است. برای درک نحوه کار چنین سیستمی باید با مفاهیم فناوری‌های زیرمجموعه آن آشنا شویم. در حقیقت هوش ماشینی توانایی‌های خود را از این فناوری‌ها وام می‌گیرد:
- یادگیری ماشینی (Machine Learning): این فناوری برای آموزش تصمیم‌گیری و برقراری تعامل به ماشین‌ها بدون نیاز به ارائه برنامه به آن‌ها استفاده می‌شود. در حقیقت این فناوری به ماشین‌ها کمک می‌کند خودشان بدون نیاز به کمک انسان به داده‌ها دسترسی پیدا کنند و موارد مختلف را یاد بگیرند.
- یادگیری عمیق (Machine Learning): یادگیری عمیق یکی از تکنیک‌های یادگیری ماشینی است که در هنگام بهره‌مندی از آن داده‌های ورودی به‌صورت لایه به لایه پردازش می‌شوند تا دسته‌بندی داده‌ها، استدلال و پیش‌بینی نتیجه به‌راحتی انجام شود.
- شبکه‌های عصبی (Neural Networks): شبکه‌های عصبی بر اساس همان اصولی کار می‌کنند که سلول‌های عصبی انسان بر مبنای آن‌ها عمل می‌کنند. این شبکه‌ها در حقیقت مجموعه‌ای از الگوریتم‌ها هستند که داده‌ها را درست مانند مغز انسان پردازش می‌کنند.
- پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing): پردازش زبان طبیعی یا NPT به قابلیت خواندن، درک و تفسیر یک زبان توسط ماشین گفته می‌شود. وقتی که ماشین می‌فهمد کاربر با چه زبانی می‌خواهد با آن ارتباط برقرار کند، با همان زبان به کاربر پاسخ می‌دهد.
- بینایی رایانه‌ای (Computer Vision): الگوریتم‌های بینایی رایانه‌ای تلاش می‌کنند با تقسیم یک عکس به بخش‌های مختلف و مطالعه آن بخش‌ها، تصویر مربوطه را درک کنند. ماشین‌ها با کمک این فناوری می‌توانند تصاویر را دسته‌بندی می‌کنند و مطالبی را از آن‌ها فرا بگیرند؛ بنابراین بر اساس مشاهدات قبلی خود می‌توانند تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند.
- محاسبه شناختی (Cognitive Computing): الگوریتم‌های محاسبه شناختی تلاش می‌کنند با تجزیه‌وتحلیل متون، تصاویر، صحبت‌ها و اشیاء با همان روش‌هایی که انسان این کارها را انجام می‌دهد، از مغز انسان تقلید کنند تا بتوانند خروجی مناسبی داشته باشند.
انواع هوش مصنوعی بر اساس عملکرد
هوش مصنوعی فناوری گسترده‌ای محسوب می‌شود و انواع متفاوتی دارد. انواع مختلف این فناوری برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند؛ هوش مصنوعی بر اساس عملکرد می‌تواند به سه دسته تقسیم شود:
- هوش مصنوعی محدود یا Artificial Narrow Intelligence (ANI)
- هوش مصنوعی عمومی یا Artificial General Intelligence (AGI)
- فراهوش (ابر هوش مصنوعی) یا Artificial Super Intelligence (ASI)
هوش مصنوعی محدود
در حال حاضر این نوع از هوش ماشینی متداول‌ترین نوع محسوب می‌شود که می‌تواند تنها یک مشکل را در آن واحد برطرف کند یا یک کار را به‌خوبی انجام دهد.
هوش مصنوعی محدود توانایی‌های محدودی مثل پیشنهاد یک محصول به کاربران پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی یا پیش‌بینی آب‌وهوا دارد. در حال حاضر تنها این نوع Artificial intelligence قابل‌استفاده است و دو نوع دیگر فعلاً در حد فرضیه هستند؛ البته حتی این نوع ساده از هوش ساختگی نیز در بیشتر موارد کاملاً مانند انسان عمل می‌کند و در برخی موارد از انسان هم پیشی گرفته است؛ اما متأسفانه تنها زمانی بی‌نقص عمل می‌کند که در محیطی ساده با شرایط کاملاً کنترل‌شده قرار گیرد.
هوش مصنوعی عمومی
توانایی هوش مصنوعی عمومی در حد انسان است و از قابلیت‌های بسیار خوبی مثل پردازش زبان، پردازش تصویر، عملکرد و استعداد محاسباتی و سایر موارد برخوردار است. بشر هنوز فاصله زیادی تا ساخت هوش مصنوعی عمومی دارد. برای اینکه یک سیستم AGI به خوبی عمل کند، باید هزاران سیستم AI محدود در قالب یک زنجیره با یکدیگر کار کرده و ارتباط برقرار کنند تا بتوانند با کمک یکدیگر از سیستم طبیعی استدلال بشر تقلید کنند؛ حتی با پیشرفته‌ترین کامپیوترها مثل کامپیوتر K متعلق به شرکت فوجیتسو و کامپیوتر واتسون IBM، شبیه‌سازی یک ثانیه از سیستم عصبی انسان ۴۰ دقیقه طول می‌کشد.
دلیل دشواری شبیه‌سازی عملکرد عصبی انسان پیچیدگی بسیار زیاد و تعدد اتصالات و ارتباطات مغز و همچنین دشوار بودن ایجاد سیستم هوش مصنوعی عمومی در سطح گسترده با استفاده از منابع محدود موجود است.
فراهوش یا ابرهوش مصنوعی
اگرچه برخی از اتفاقاتی که زمانی تنها در فیلم‌های علمی تخیلی شاهد آن‌ها بودیم، اکنون به واقعیت پیوسته‌اند؛ اما در مورد فراهوش که نمونه‌های مشابه آن را بارها در فیلم‌های علمی تخیلی دیده‌ایم، قضیه کاملاً فرق می‌کند و تا عملی شدن این فناوری فاصله بسیار زیادی داریم. فراهوش در حقیقت نسخه ارتقایافته هوش مصنوعی عمومی به صورت منطقی است. سطح توانایی‌های این نوع از هوش ساختگی از تمام توانایی‌های طبیعی انسان بالاتر است و در کل برتری کاملی نسبت به انسان دارد. ابرهوش مصنوعی می‌تواند در زمینه تصمیم‌گیری، اتخاذ تصمیم‌های منطقی و حتی در زمینه‌هایی مثل خلق آثار هنری (خلق آثار هنری بهتر از آثار ایجادشده به دست انسان) و ایجاد روابط عاطفی بسیار خوب عمل کند.
احتمالا روزی که بشر موفق به ایجاد هوش مصنوعی عمومی شود، این نوع از AI توانایی‌هایش را به‌صورت خودکار ارتقا می‌دهد و به توانایی‌هایی دست پیدا می‌کند که ممکن است اصلاً برای بشر خوشایند نباشند. بدون تردید در آینده تفاوت بسیار کمی بین عملکرد این دو نوع هوش ماشینی وجود خواهد داشت و اختلاف زمان بین عملکرد این دو نوع به میزانی در حدود یک نانوثانیه کاهش می‌یابد؛ زیرا هوش مصنوعی می‌تواند سرعت یادگیری خود را افزایش دهد.
انواع Artificial intelligence بر اساس سطح عملکرد
هوش مصنوعی را می‌توان به دو دسته قوی و ضعیف نیز تقسیم کرد. این دسته‌بندی برای متمایز کردن سطوح عملکردی ماشین‌های هوش مصنوعی ایجاد شده است. ویژگی‌های این دو دسته از هوش مصنوعی به شرح زیر است:
| قوی | ضعیف |
| • کاربرد گسترده‌تر با دامنه وسیع‌تر • برخورداری از سطح هوشی بسیار بالا در حد هوش انسان • استفاده از روش دسته‌بندی و مرتبط کردن داده‌ها با یکدیگر برای پردازش آن‌ها • قابل استفاده در سیستم‌های رباتیک پیشرفته | • کاربرد اندک با دامنه محدود • خوب بودن عملکرد تنها در برخی زمینه‌های خاص • استفاده از فرایند یادگیری تحت‌کنترل و کنترل‌نشده برای پردازش داده‌ها • قابل استفاده در سیستم‌های دستیارهای مجازی مثل الکسا و سیری |
کاربردهای هوش مصنوعی
هوش مصنوعی از آن دسته از فناوری‌هاست که می‌توان در زمینه‌های متنوع و متعدد از قابلیت‌های آن بهره‌مند شد. از میان این حوزه‌ها می‌توان به بهداشت و درمان، تجارت دیجیتال، مدیریت نیروهای انسانی و رباتیک اشاره کرد. در ادامه کاربرد هوش مصنوعی در این حوزه‌ها را بررسی خواهیم کرد.
بهداشت و درمان
مدیریت: می‌توان از فناوری برای کمک به افزایش دقت سیستم‌های مدیریتی جهت کاهش خطاهای انسانی و به حداکثر رساندن راندمان استفاده کرد. همچنین می‌توان با بهره‌مندی از فناوری پردازش زبان طبیعی اطلاعات دارویی را به متن تبدیل کرد و با ایجاد ساختار برای اطلاعات بیماران، بررسی آن را برای پزشکان راحت‌تر کرد.
پزشکی از راه دور: بیمارانی که دارای مشکل اورژانسی نیستند؛ توانند با کمک هوش مصنوعی بدون نیاز به مراجعه به بیمارستان علائم خود را بررسی کنند. در ضمن بیماران در صورت لزوم می‌توانند علائم حیاتی خود را در این سیستم وارد کنند و از آن بخواهند این علائم را ارزیابی کند تا از وضعیت سلامت خود مطلع شوند. قطعاً چنین سیستمی می‌تواند بار زیادی را از روی روش پزشکان بردارد تا آن‌ها وقت خود را بیشتر صرف بیماران اورژانسی کنند.
کمک به پزشکان برای تشخیص بیماری‌ها: سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند با بهره‌مندی از فناوری بینایی کامپیوتری و شبکه‌های عصبی پیچیده جواب MRI را بخوانند تا وجود یا عدم وجود تومور و دیگر غدد بدخیم در بدن بیمار را بررسی کنند. چنین سیستم‌هایی می‌توانند تومورها و غدد را با سرعت بالاتری نسبت به متخصصان رادیولوژی تشخیص دهند و خطای آن‌ها هم به میزان قابل‌توجهی کمتر است.
کمک به ربات‌های دستیار جراحی: ربات‌های جراح خطای بسیار کمی دارند و می‌توانند مدت زیادی بدون خستگی با دقت بالایی جراحی کنند به دلیل اینکه ربات‌ها توانایی جراحی با دقت بالا را دارند. استفاده از آن‌ها برای جراحی در مقایسه با روش‌های متداول و قدیمی جراحی، جراحت کمتری را به دنبال دارد که باعث کاهش مدت‌زمان نقاهت بیماران و بستری آن‌ها در بیمارستان می‌شود.
بررسی علائم حیاتی: طبیعتاً وضعیت سلامتی بیماران باید متناسب با تغییر سطح علائم حیاتی آن‌ها بررسی شود. با استفاده از گجت‌های پوشیدنی مجهز به هوش مصنوعی، تولید انبوه و معرفی آن‌ها به عموم مردم می‌توان این مشکل را برطرف کرد. در صورت استفاده از این دستگاه‌ها نباید نگران حریم خصوصی خود باشید؛ زیرا اطلاعات در آن‌ها نگهداری نمی‌شوند و تنها برای تجزیه‌وتحلیل استفاده می‌شوند تا وضعیت بیمار مشخص شود.
بر اساس تغییرات علائم حیاتی می‌توان حتی قبل از اینکه بیماری تغییری را در وضعیت سلامتی خود احساس کند، تغییر در این وضعیت را از قبل پیش‌بینی کرد و به این صورت با تشخیص به‌موقع شرایط خطرناک یا بیماری‌ها جان انسان‌های زیادی را نجات داد.
علاوه بر این موارد، هوش ماشینی می‌تواند برای مدیریت شرایط اضطراری و حاد، تحقیق و پژوهش، کمک به پرستاران، جلوگیری از تشخیص اشتباه و کاهش اشتباهات پرسنل درمانی در حوزه سلامت و درمان به کار گرفته شود.
در ضمن هوش مصنوعی می‌تواند در هنگام شیوع گسترده ویروس‌های خطرناک، برای تشخیص شیوع آن‌ها، تشخیص مناطقی که ویروس در آن‌ها گسترش یافته و همچنین ارائه توصیه‌های لازم برای مقابله با این مشکل بکار گرفته شود. پس از همه‌گیری ویروس کرونا نیز هوش مصنوعی برای انجام چنین مواردی به کار گرفته شد.
تجارت الکترونیکی
ارائه پیشنهاد‌های بهتر: امکان بهره‌مندی از قابلیت‌های هوش مصنوعی در حیطه تجارت الکترونیک می‌تواند یکی از بهترین مزایای هوش مصنوعی برای عموم مردم باشد. افراد فعال در حوزه تجارت الکترونیک می‌توانند از Artificial intelligence برای ارائه پیشنهاد مناسب‌ترین کالاها به مشتریان خود بر اساس نیازها، خواسته‌ها و علایق آن‌ها استفاده کنند. چنین ترفندی می‌تواند فروش آن‌ها را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
چت‌بات: مطمئناً پشتیبانی آنلاین شبانه‌روزی می‌تواند یکی از کلیدهای موفقیت در حوزه تجارت الکترونیک باشد و حتی امری ضروری محسوب می‌شود؛ اما پشتیبانی آنلاین بی‌وقفه نیازمند استخدام نیروی انسانی زیادی است که افزایش هزینه را هم به دنبال دارد. چت‌بات‌ها می‌توانند در سیستم پشتیبانی آنلاین برای پاسخگویی سریع و بدون وقفه به پیام‌های مشتریان، پرسش برخی سؤالات از آن‌ها با استفاده از یک سری گزینه‌های آماده و همچنین ارائه پیشنهاد‌های شخصی‌سازی‌شده به مشتریان استفاده شوند.
حذف محتوا، دیدگاه‌های نامناسب و بعضاً مخرب: مطمئناً نیروهای انسانی نمی‌توانند تمام مطالبی که از سوی کاربران تحت عنوان بررسی محصول، دیدگاه و بیان نقاط قوت و ضعف در فروشگاه‌های آنلاین نوشته می‌شوند، بررسی کنند؛ اما هوش مصنوعی می‌تواند با تکیه بر قابلیت پردازش زبان طبیعی تمام این محتواها را به‌دقت بررسی و محتواهایی که به دلایل مختلف نامناسب هستند، حذف کند.
بهینه‌سازی نتایج جستجو: بدون تردید ارائه نتایج جستجوی مناسب به کاربر متناسب با آنچه جستجو کرده، برای ارائه بهترین محصول به او اهمیت زیادی دارد. هوش مصنوعی می‌تواند بر اساس هزاران پارامتر نتایج جستجو را به بهترین شکل ممکن بهینه‌سازی کند تا کاربر دقیقاً آنچه را که می‌خواهد، پیدا کند.
زنجیره تأمین: هوش مصنوعی می‌تواند تقاضا برای محصولات در مقاطع زمانی مختلف را پیش‌بینی کند؛ بنابراین عرضه‌کنندگان محصول می‌توانند موجودی خود را از قبل بر اساس تقاضای بازار تنظیم و تأمین کنند.
مدیریت نیروهای انسانی
ساماندهی نیروهای انسانی: هوش مصنوعی می‌تواند برای تحلیل اطلاعات نیروی انسانی برای قرار دادن آن‌ها در سمت‌های مناسب، مشغول کردن آن‌ها در پروژه‌های متناسب با شایستگی آن‌ها، جمع‌آوری نظرات در مورد شرایط محیط کاری و پیش‌بینی احتمال اخراج آن‌ها استفاده شود.
تسهیل استخدام نیروهای جدید: هوش مصنوعی با تکیه بر قابلیت پردازش زبان طبیعی می‌تواند هزاران رزومه کاری را تنها در عرض چند ثانیه بررسی کند تا ببیند در میان متقاضیان، افراد مناسبی برای سمت شغلی موجود هستند یا خیر. بهره‌گیری از این رویکرد در فرایند استخدام می‌تواند میزان خطاها و تعصبات انسانی را کاهش دهد و به تسهیل و تسریع استخدام نیروهای جدید هم کمک زیادی کند.
صنعت رباتیک
از کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت رباتیک می‌توان به موارد زیر به‌صورت موردی اشاره کرد:
- تسریع عملکرد و راندمان ربات‌ها
- مجهز کردن ربات‌ها به سیستم بینایی کامپیوتری پیشرفته برای ارائه راه‌حل‌های متناسب با مشکلات موجود و همچنین یافتن بهترین مسیر برای تردد راحت‌تر در مکان‌های صنعتی و کارخانه‌ها
- بهبود قابلیت ارائه خدمات به مشتریان در فروشگاه‌ها و سایر مکان‌ها
- هوشمند کردن قابلیت برقراری ارتباط ربات‌ها با انسان‌ها و تعامل با آن‌ها و نزدیک کردن نحوه برقراری این روابط به نحوه ایجاد ارتباطات و تعاملات بین دو انسان
تولید
- افزایش سرعت و دقت فرایند بسته‌بندی و کاهش هزینه آن
- تسهیل فرایند بسته‌بندی به لطف امکان‌پذیر بودن تغییر حرکت‌های ربات‌ها با استفاده از هوش مصنوعی
- خودکار کردن اکثر فرآیندهای تولید که نیازمند هوش انسانی نیستند و همچنین افزایش دقت و کاهش خطا در مراحل مختلف تولید که منجر به افزایش کیفیت کالا می‌شود.
اشتغال‌زایی
بدون تردید هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه اشتغال‌زایی هم تأثیرات مثبت و مهمی داشته باشد. همان‌طور که دیدید Artificial intelligence توانایی‌های بالقوه زیادی دارد و بهره‌مندی از این توانایی‌ها شرکت‌ها را برای استخدام نیروهای متخصص در حوزه هوش ماشینی وسوسه می‌کند. حتی در کشورهای درحال‌توسعه و نه‌چندان پیشرفته مثل هند در سال‌های اخیر از هوش مصنوعی استقبال خوبی شده است. آمار نشان می‌دهد که ۵۷ درصد از شرکت‌های هندی به دنبال جذب نیروهای متخصص در این حوزه هستند.
شغل‌های مرتبط با بهره‌مندی از قابلیت‌های هوش مصنوعی درآمد بالایی دارد و افراد دارای تخصص در این زمینه می‌توانند درآمد خود را دو برابر کنند. همچنین آمار نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند تا پایان سال میلادی جاری ۱۳۳ میلیون فرصت شغلی ایجاد کند که رقم قابل‌توجهی است
از دیگر کاربردهای مهم هوش مصنوعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط گوگل (به‌عنوان مثال پیش‌بینی‌های ارائه‌شده در سرویس گوگل مپ)
- سیستم خلبان خودکار هواپیما
- فیلتر ایمیل‌های اسپم
- تشخیص چهره
- تبدیل صدا به متن
- ترجمه ماشینی
- دسته‌بندی
- برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و بهینه‌سازی
- تقویت عملکرد تمام سیستم‌های مجهز به قابلیت دید ماشینی
- ایجاد دستیارهای شخصی دیجیتالی مثل سیری و الکسا
- جلوگیری از انواع کلاه‌برداری
- تقویت عملکرد قطعات سخت‌افزاری و ویژگی‌های نرم‌افزاری پردازنده تصویر، ویدیو و صدا و بهتر کردن کیفیت آن‌ها در نمایشگرها و همچنین کمک به نمایش روان تصاویر دارای حرکت سریع و افزایش میزان جزئیات تصویر، ویدیو و صدا و وضوح این جزئیات
- بهبود عملکرد انواع مختلف دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری و بهبود کیفیت تصاویر گرفته شده و ویدیوها و صداهای ضبط‌شده توسط آن‌ها
- تشخیص و مقابله با حملات سایبری
- پیش‌بینی نتایج احتمالی در پروژه‌های تحقیقاتی
- پیش‌بینی ایجاد تغییرات زیست‌محیطی و اقلیمی در مناطق مختلف
هوش مصنوعی و دیپ فیک (Deep fake)
دیپ فیک یا ساخت تصاویر و ویدیوهای جعلی نزدیک به واقعیت یکی از کاربردهای شاخص هوش مصنوعی است. متأسفانه در حال حاضر اغلب دیپ فیک برای اهداف مخرب به کار می‌رود. برای تهیه محتوای دیپ فیک از دو الگوریتم استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها ایجادکننده (Generator) و دیگری تفکیک‌کننده (Discriminator) است.
الگوریتم ایجادکننده محتوای ساختگی را ایجاد می‌کند و پس از آن از الگوریتم تفکیک‌کننده درخواست می‌کند واقعی یا ساختگی بودن محتوا را تشخیص دهد. در هر مرتبه که الگوریتم تفکیک‌کننده ساختگی یا واقعی بودن محتوا را به‌درستی تشخیص دهد، اطلاعات به الگوریتم ایجادکننده انتقال داده می‌شود تا عملکرد خود در ایجاد محتوای ساختگی بعدی را بهبود دهد.
در ضمن دو الگوریتم با کمک یکدیگر می‌توانند شبکه زایای دشمن‌گونه‌ای (Generative Adversarial Networks) ایجاد کنند که در حقیقت مجموعه‌ای از الگوریتم‌هایی است که خودشان توانایی یادگیری ویژگی‌های محتوای واقعی لازم برای ایجاد محتوای ساختگی را دارند. هوش مصنوعی در ایجاد محتوای دیپ فیک به‌قدری خوب عمل می‌کند که می‌تواند در هنگام ساخت ویدیوی ساختگی، تصاویر، ویدیوها و حتی سخنان ساختگی را طوری تغییر دهد که کاملا واقعی به نظر برسند.
البته هوش مصنوعی توانایی تشخیص محتوای ساختگی را نیز دارد و می‌تواند برای این هدف در خدمت قانون قرار بگیرد. این فناوری می‌تواند تکنیک‌ها و فناوری‌های مورد استفاده برای ساخت محتوای ساختگی را تشخیص دهد؛ بنابراین با بهره‌مندی از هوش مصنوعی می‌توان محتواهای ساختگی ایجادشده برای تهمت زدن به یک فرد یا توطئه‌چینی علیه او را به‌راحتی تشخیص داد. هوش ماشینی می‌تواند با کمک مجموعه داده‌های عظیم و همچنین الگوریتم‌های جدید بینایی کامپیوتری محتواهای ساختگی را با دقت نسبتاً بالایی تشخیص دهد.
آینده هوش مصنوعی
ممکن است شنیده باشید که هوش مصنوعی در آینده برای انسان مسلط خواهد شد و کنترل جهان را به دست خواهد گرفت. حتی چهره‌های شناخته‌شده دنیای فناوری مثل ایلان ماسک و دانشمندان بزرگی نظیر استیون هاوکینگ در مورد خطر Artificial intelligence برای آینده بشر هشدار داده‌اند و برخی از افراد معتقدند سلاح‌های کشتارجمعی مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند به تهدید بزرگی برای بشر تبدیل شوند؛ اما این نگرانی‌ها تا حد زیادی بی‌مورد است (حداقل در زمان کنونی) و ماهیت AI به‌گونه‌ای است که بیشتر می‌تواند در خدمت بشر باشد نه در مقابل آن.
البته مشکلاتی نظیر ایجاد تعصبات بی‌جا در هنگام استفاده از هوش مصنوعی برای سیستم‌های تشخیص چهره و همچنین سیستم‌های بررسی درخواست‌های متقاضیان کار مسئله‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت؛ البته می‌توان با اصلاح داده‌هایی که در اختیار سیستم‌های هوش مصنوعی قرار می‌گیرند و همچنین ایجاد سیستم‌های AI که قابلیت رشد و پیشرفت داشته باشند، این مشکل را تا حد زیادی برطرف کرد.
در ضمن باید در هنگام طراحی سیستم‌های هوش مصنوعی احتمال ایجاد تعصبات بی‌جا (مثل نژادپرستی یا تبعیض جنسیتی) را درنظر گرفت و با تغییر در ساختار الگوریتم‌ها و داده‌های مورد استفاده در این سیستم‌ها، احتمال ایجاد چنین تعصباتی را به حداقل رساند.
بنابراین درصورتی‌که از سیستم‌های هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف به‌صورت کاملاً کنترل‌شده استفاده کنیم و داده‌ها و الگوریتم‌های بدون نقص در اختیار آن‌ها قرار دهیم، این سیستم‌ها می‌توانند در زمینه تشخیص، مدیریت، تصمیم‌گیری، کاهش خطاهای انسانی، اتوماسیون و هوشمندسازی به بشر کمک کنند. هوش ساختگی می‌تواند در زمینه افزایش دقت و کیفیت در تولید، تسهیل و تسریع مواردی که قبلاً به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، آموزش، ارائه و پیشنهاد موارد مختلف نیز نقش مهمی ایفا کند.
هوش مصنوعی در آینده می‌تواند ربات‌های پیشرفته با ویژگی‌های شناختی و ادراکی در حد انسان، خودروهای خودران، گجت‌های پوشیدنی و وسایل اینترنت اشیاء فوق هوشمند در منازل را به جزو جدایی‌ناپذیریی از زندگی انسان‌ها تبدیل کند.
در ضمن این فناوری انقلابی می‌تواند برای مشاغل مرتبط با این حوزه مثل مشاغل مربوط به علم داده، مهندسی یادگیری عمیق، مهندسی بینایی رایانه‌ای، توسعه الگوریتم‌ها، ارائه مشاوره در رابطه با توسعه الگوریتم‌ها، پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و سایر مشاغل مشابه آینده درخشانی را رقم بزند.
با بهره‌مندی از هوش مصنوعی می‌توان زیرساخت‌های فناوری و همچنین اقتصاد دیجیتال یک کشور را به میزان زیادی تقویت کرد. همچنین بهره‌مندی از هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود وضعیت تولید و افزایش راندمان و بهره‌وری بخش‌های مختلف اقتصادی کمک شایانی کند.
امروزه رهبران اکثر کشورهای جهان در مورد بهره‌مندی حداکثری از قابلیت‌های این فناوری آینده‌نگرانه تأکید زیادی دارند و سرمایه‌گذاری هنگفتی در این زمینه انجام می‌شود که نوید آینده بسیار روشن را برای آن می‌دهد.
سوالات رایج درباره هوش مصنوعی
هوش مصنوعی را می توان مجموعه‌ای از الگوریتم‌هایی دانست که می‌توانند نتایج مشابه رفتارهای انسان از خودشان نشان دهند.
AI در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرد که شامل هوش مصنوعی محدود، عمومی و فراهوش می‌شود.
کاربردهای هوش مصنوعی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده و در زمینه‌هایی مانند بهداشت و درمان، تجارت الکترونیکی، مدیریت نیروهای انسانی، صنعت رباتیک و تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
