عکس و فیلم

زخم‌های ناسور بازار تاریخی اراک

بازار تاریخی اراک با ۳۰ سرا و کاروانسرا و تیمچه مربوط به دوره قاجار است که همچنان پس از گذشت حدود ۲۰۰ سال کاربری اقتصادی، فرهنگی، مذهبی خود را حفظ کرده است. این مجموعه تاریخی که بخش اصلی هویتی شهر اراک است، دچار آسیب‌های شدیدی شده است، وضعیت برخی سراها به هیچ عنوان مطلوب نیست و در بخشی از آنها از جمله سرای کتابفروشان، سرای حاج باشی و … تخریب‌هایی صورت گرفته و بام بازار نیازمند مرمت اساسی است. اداره کمیراث فرهنگی استان مرکزی، به عنوان یکی از متولیان حفظ بازار، به کمک مشاور، طرح جامع را تهیه کرده، اما هنوز به تصویب نهایی نرسیده است و برخی بازاریان هم نسبت به این طرح، ابهامات و پرسش‌هایی دارند.


     


زخم‌های ناسور بازار تاریخی اراک


در ساخت بازار بیشتر از آجر استفاده شده و برای استحکام بنا تیرچه چوبی نصب شده است و نوع معماری آن نیز باعث شده که هوای داخلی بازار در تابستان خنک و در زمستان گرم باشد.


<a href='https://sayeb.ir/tag/%d8%a8%d8%a7%d8%b2%d8%a7%d8%b1-%d8%a7%d8%b1%d8%a7%da%a9'>بازار اراک</a> دارای دو محور عمود بر هم است که یکی محور شمالی جنوبی به طول ۷۲۰ متر و دو ورودی یکی در شمال و یکی در جنوب و محور شرقی غربی به طول ۲۰۰ متر و دارای ۸ گذر و ورودی شرقی غربی است و گذرهای فرعی عمود بر دو گذر اصلی ساخته شده‌اند.


مسئله تخریب بازار تاریخی اراک قدمت بسیاری دارد، در طول سال های اخیر مدیران و مسئولان بسیاری در خصوص حفظ و <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> آن سخن به میان آورده اند، حتی <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> و حفظ این مجموعه تاریخی ارزشمند نیز به شعارهای انتخاباتی بدل شده است، اما هر روز تخریب های آن نسبت به روز قبل بیشتر می‌شود.


سقف بازار گنبدی شکل است که در ساخت آن از آجر، ملات گچ، آهک و خاک رس استفاده شده و استحکام بنا نیز به واسطه تیرهای چوبی تامین شده است، این معماری خاص در زمستان‌ها گرم و در تابستان‌ها خنک است.


بخشی از گذرها و سراها که رفت و آمد زیادی در آنها صورت نمی‌گیرد توسط کسبه حالت انباری به خود گرفته‌اند.


تدوین طرح جامع بازار تاریخی اراک تقریبا از سال ۱۳۹۶ در دستور کار قرار گرفت و در اوایل زمستان ۱۳۹۷ اعلام شد که  ۷۰ درصد نقشه‌برداری بازار انجام شده و تا اواسط بهمن ماه کار نقشه‌برداری تمام می‌شود. این طرح در حال حاضر تهیه شده و در ۷ خرداد ماه ۱۴۰۱ تصویب شورای فنی استان نیز رسیده است


بالکن های سرای کرمانشاهی در سال ۱۳۸۸ مورد <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> قرار گرفت، اما در هر زمستان با ریزش آب برف و باران احتمال ریزش سقف افزایش یافته ‌است.


سیم کشی‌های برق غیر استاندارد و عدم وجود فیوز، احتمال آتش‌سوزی را در برخی سراها افزایش داده‌ است.


۸۹۴ مترمربع از بازار در واقع نقاط حادثه خیز هستند و لازم است که عملیات <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> اضطراری آنها آغاز شود.


سال گذشته ۴ میلیارد تومان و امسال ۳ میلیارد تومان اعتبار برای بازسازی و <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بازار تاریخی اراک تخصیص داده شده‌ است.


ایوان سرای کتابفروش‌ها نشست کرده و احتمال ریزش کامل آن وجود دارد.


طبق مستندات تهیه شده توسط مشاور طرح جامع، ۴۲ درصد بافت اصیل بازار در طول سالیان گذشته به دلیل الحاقات و دخل و تصرفات و تغییرات از دست رفته است.


بیشتر آسیب بازار از زیر سایه بان ها و پشت بام است. طبق گفته عضو هیئت امنای بازار <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a>‌هایی که در سال‌های گذشته انجام شده <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> های اصولی نبوده‌ است و با بارش باران بخش‌هایی دچار آسیب شده‌ است.


<a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a>‌های مقطعی و نقاط اضطرار، دردی را دوا نمی‌کند، این مجموعه نیازمند نظارت، <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> و نگهداری مستمر است.


در ۱۶ تیرماه ۱۴۰۱ سقف یکی از مغازه ها در سرای حاج‌باشی فرو می‌ریزد و از آن زمان تاکنون اقدامی برای <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> این مغازه صورت نگرفته است.


بعد از گذشت دو ماه از فرو ریختن سقف مغازه ای در سرای حاج باشی، خاک‌ منتقل ‌شده سقف به حیاط این سرا در همان محل دپو شده و این امر باعث بروز مشکلاتی برای کسبه ساکن در این سرا شده است.


بخشی از  پوشش شیروانی سرای کاشانی به دلیل وزش طوفان که در مرداد ماه ۱۴۰۱ رخ داد از جا کنده شده است. سقف شیروانی‌های بازار نیاز به <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> مداوم دارند و در بعضی از پایه‌های آن‌ها می‌توان تخریب و کج شدن ستون‌ها را مشاهده کرد.


عدم رسیدگی مالکان به مغازه‌های در حال تخریب و عدم مداخله ارگان‌های مربوطه می‌تواند به تخریب بخش‌های گسترده‌تری از بازار منجر شود.


<a href='https://sayeb.ir/tag/%d8%a8%d8%a7%d8%b2%d8%a7%d8%b1-%d8%a7%d8%b1%d8%a7%da%a9'>بازار اراک</a> را هنوز هم می‌توان اصلی‌ترین مرکز خرید اراک عنوان کرد که روزانه حجم زیادی از تردد مردم را شاهد است؛ عدم رسیدگی و <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> این بنا زمینه خطر برای افراد را افزایش داده ‌است.


در ساخت سقف بازار از آجر، ملات گچ، آهک و خاک رس استفاده شده و استحکام بنا نیز به واسطه تیرهای چوبی تامین شده است که با گذر زمان نیاز به <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> دارد.


از سال گذشته <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> در چند نقطه بازار در حال انجام است که در صورت تصویب طرح جامع می‌توان از آن به عنوان نقشه راه <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بهره برد.


عمق تخریب و آسیب وارده به بازار در برخی نقاط ملموس‌تر است و تاخیر در <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> توسط ارگان‌های مربوطه و مالکین، به تخریب بازار سرعت بخشیده‌ است. این تصویر در مرداد ۱۴۰۱ ثبت شده‌ است.


براساس گفته عضو هیئت امنای بازار، در سال ۱۴۰۰ برای سقف بازار ۲ میلیارد تومان هزینه شده است که مناسب نبودن کاهگل باعث شسته شدن بخشی از سقف بازار شده و راه خروجی آب‌های سطحی در بازار را بسته است.


دپوی پارچه و مواد اولیه در سراها و سیم‌کشی نامنظم برق خطر حریق را افزایش داده ‌است.


<a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بازار امری کاملا تخصصی است و <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> گنبد مسجد امام اصفهان این مهم را بیش از پیش نمایان کرد.


قطعا در <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بازار باید همه ذینفعان مشارکت داشته باشند، اما این چند متولی داشتن مجموعه بازار، خود آسیب بزرگی است که عملا به موازی کار ختم می شود.


سرای اکبری، سرای هزاوه‌ای‌ها، راسته بازار و سرای نوذری از جمله اولویت‌های <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بازار تاریخی اراک است که با تامین اعتبار لازم <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> آنها در دستور کار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی قرار دارد.


بازار درگیر آسیب‌های سازه ای، رطوبتی، تاسیساتی، محوطه، بیولوژیکی و تزیینات است. یکی از چالش‌های جدی بازار آسیب های رطوبتی و روند <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> بام با ایزوگام است، اختلاف رطوبت در اراک بالاست و استفاده از ایزوگام باعث محبوس شدن رطوبت و تخریب سازه می‌‌شود.


در سال‌های گذشته با <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a>‌‌های صورت گرفته، کف بازار ۸۰ سانتیمتر بالا آورده شده است و آب باران وارد سراها می‌شود.


عمق تخریب و آسیب وارده به بازار به حدی است که در واقع هیچ سرا و کاروانسرای سالم و بدون مشکلی را نمی توان در این مجموعه یافت و حتی بخش های <a href='https://sayeb.ir/tag/%d9%85%d8%b1%d9%85%d8%aa'>مرمت</a> شده نیز همچنان درگیر مشکل هستند.


عدم رسیدگی مالکان به مغازه‌های در حال تخریب و عدم مداخله ارگان‌های مربوطه می‌تواند به تخریب بخش‌های گسترده‌تری از بازار منجر شود.


بخشی از گذرها و سراها که رفت و آمد زیادی در آنها صورت نمی‌گیرد توسط کسبه حالت انباری به خود گرفته‌اند.

منبع خبرگزاری ایسنا

آگهی
دکمه بازگشت به بالا