نظام انتخاباتی فعلی ما نمی‌تواند پاسخگوی فسادهای مالی و بی‌عدالتی و مشکلات دیگر در روند برگزاری انتخابات‌ها باشد.
به گزارش حوزه تشکل‌های دانشگاهی خبرگزاری فارس، زهرا پلوئی دبیر نشریات شورای مرکزی انجمن‌اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه‌طباطبائی در یادداشتی نوشت: وقتی موسم برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی فرا می‌رسد، چشمان‌مان نوید دیدن پدیده‌هایی عجیب و دور از انتظار را می‌دهند. از تعداد بالای ثبت‌نام کنندگان در انتخابات گرفته تا تبلیغات میلیاردی و تلاش برای قرار گرفتن در لیست‌های شاخص؛ همه و همه ضرورت اصلاح قانون انتخابات را اثبات می‌کنند. قانونی که ضرورت اصلاحش در دوره‌های قبلی مجلس مطرح شد اما به سرانجام نرسید و اکنون در انتظار کنشی جدی از سوی نمایندگان مجلس انقلابی برای به نتیجه رساندنش است.
* نظام انتخاباتی کم هزینه و پرسودم آرزوست!
سیاست‌های کلی انتخابات که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده همچون چراغی مسیر مطلوب اصلاح این قانون را برایمان روشن ساخته است. در بند اول سیاست‌های کلی انتخابات آمده: «تعیین حوزه‌های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی بر مبنای جمعیت و مقتضیات اجتناب‌ناپذیر به گونه‌ای که حداکثر عدالت انتخاباتی و همچنین شناخت مردم از نامزدها فراهم گردد.» حوزه‌بندی انتخابات و شکل نظام انتخاباتی بر میزان عدالت و شناخت مردم از نمایندگان و حتی ثبت‌نام نامزدها و تبلیغات و تایید یا رد صلاحیتشان تاثیر مستقیم می‌گذارد.
باتوجه به شرایط موجود در کشور، نظام انتخاباتی فعلی ما نمی‌تواند پاسخگوی فسادهای مالی و بی‌عدالتی و مشکلات دیگر در روند برگزاری انتخابات‌ها باشد. معمولاً کارشناسان از سه مدل کلی در نظام‌های انتخاباتی یاد می‌کنند: اکثریتی، تناسبی و مختلط. هرکدام از این مدل‌ها نیز به زیرشاخه‌های متعددی تقسیم می‌شوند. در حال حاضر نظام انتخاباتی اکثریتی دسته جمعی و تک کرسی در کشور اجرا می‌شود و نداشتن نظامی واحد، آشفتگی در قوانین فعلی انتخابات را نشان می‌دهد. برای انتخاب نظام انتخاباتی با شاخصه‌هایی همچون جمعیت، مقتضیات اجتناب‌ناپذیر (مساحت جغرافیایی)، عدالت انتخاباتی و شناخت مردم از نامزدها مواجه هستیم.
بر اساس همین نظام، تعیین می‌شود که ساکنین تهران به ۳۰ نفر رای دهند و اهالی خراسان رضوی ۱۸نفر را راهی بهارستان کنند. حال بر اساس این تصمیم می‌توان ادعا کرد که مردم تهران تمام نمایندگان منتخبشان را می‌شناسند؟ می‌توان گفت پراکندگی جمعیت در حوزه انتخابیه درگز استان خراسان رضوی و اسلامشهر تهران برابر است؟
* در لیست احزاب باش و پادشاهی کن…
متاسفانه یکی از قوانین نانوشته انتخاباتی، لزوم قرارگرفتن نامزدها در لیست احزاب برای کسب رای بیشتر است. در سال‌های اخیر شاهد ورود افرادی گمنام یا کمتر شناخته‌شده به مجلس آن هم صرفاً به دلیل حضور در لیست‌های شاخص بوده‌ایم و افرادی که صلاحیت بیشتری برای ورود به مجلس داشته‌اند با همین قانون نانوشته نادیده گرفته شده‌اند. ساکنان حوزه‌های انتخابیه وسیع همچون تهران با نمایندگان خود آشنایی بسیار کمی دارند و ناآشنایی با نامزدها به کاهش میزان مشارکت در انتخابات منجر می‌شود. همان طور که در انتخابات دوره قبل مجلس، میزان مشارکت در تهران حدود ۲۶درصد بوده است.
این در حالی است که در حوزه‌های کوچکتر میزان شناخت مردم نسبت به نماینده بیشتر است و مشارکت بیشتری هم دارند. مثلاً استان کهکیلویه و بویر احمد با سه حوزه انتخابیه بویراحمد و دنا، کهگیلویه و بهمئی و گچساران، سه نماینده در مجلس دارد و میزان مشارکت این استان در انتخابات قبلی مجلس حدود ۷۰درصد برآورد شده است.
با توجه به تعداد بالای نمایندگان در حوزه‌های انتخابیه استان تهران، مسئله ناعدالتی در این استان نمود بیشتری پیدا می‌کند. ضعف نظام اکثریتی دسته جمعی در این استان خودش را بیشتر نشان می‌دهد زیرا نامزدهای انتخابات به هر قیمتی در صدد ورود به لیست‌های شاخص هستند و این امر منجر به فسادهای بزرگتری می‌شود. در این استان نیازی به اثبات شایستگی‌های نامزدهای حاضر در لیست احزاب نیست زیرا صرف حضور در لیست، احتمال ورود به مجلس را نه تنها بیشتر بلکه تضمین می‌کند.
* نظام اکثریتی تک کرسی، پاسخگوی چالش‌های فعلی
بی‌شک یافتن نظام انتخاباتی بی‌نقص، غیرممکن است و تداوم نظام انتخاباتی فعلی، تصمیمی پرهزینه. در میان انبوه مدل‌های پیشنهادی، می‌توان گفت که نظام اکثریتی تک کرسی بیشترین میزان همخوانی با شرایط فعلی کشور را دارد؛ نکته‌ای که می‌توان از بند یک و دو سیاست‌های کلی انتخابات هم برداشت کرد. در نظام اکثریتی تک کرسی، حوزه‌های انتخابی به شکلی تقسیم می‌شوند که مردم در هر حوزه به یک نفر رای دهند. در این وضعیت شناخت کافی نسبت به افراد ایجاد و رقابت‌های انتخاباتی هم اصولی‌تر می‌شود. در همین راستا آقای محمدرضا شمسا یکی از پژوهشگران سیاسی می‌گوید:« اگر به سمت تک کرسی شدن نظام اکثریتی برویم، نماینده باید شایستگی‌اش را اثبات کند زیرا لیست‌ها آسیب‌های زیادی دارند که فقط منافع خود را در نظر می‌گیرند و مسائلی همچون آلودگی هوا برایشان مهم نیست زیرا رای خود را نه از مردم بلکه از لیست‌ها گرفته‌اند»
در دوره‌های قبلی مجلس همواره بر ضرورت اصلاح قانون انتخابات تاکید شده اما نظام‌های انتخاباتی پیشنهاد شده از سوی نمایندگان با مخالفت شورای نگهبان مواجه و رد شده‌اند. با توجه به این‌که تا برگزاری انتخابات بعدی مجلس شورای اسلامی زمان کافی وجود دارد انتظار می‌رود که نمایندگان مجلس گامی مهم در جهت احقاق حقوق مردم بردارند. لازمه تحقق چنین امری، برگزاری جلسات کارشناسی مستمر و آسیب‌شناسی دقیق وضعیت فعلی یعنی نظام اکثریتی جمعی و تک کرسی با حضور گروه‌های تاثیرگذار و جامعه نخبگانی است.
انتهای پیام/
