دیپلماسی پویا، سیاست خارجی متوازن، تعامل هوشمند و گسترش همکاری‌ها با همسایگان، پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای، گره نزدن معیشت مردم و اقتصاد کشور به مذاکرات احیای برجام، افزایش نقش تجارت خارجی در سیاست خارجی کشور با تکیه بر دیپلماسی اقتصادی و…از محورهای اعلامی از سوی دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی بوده است و اکنون سوال این است که دولت در پیشبرد هر از یک این رویکردها چگونه عمل کرده است؟
به گزارش ایسنا، در هفته دولت به طور معمول در کنار این که دولت‌ها از تریبون‌های مختلف اقدام به ارائه گزارش از عملکرد کاری خود به مردم می‌کنند و تلاش دارند در نزد افکار عمومی از عملکرد خود دفاع کنند، رسانه‌ها و صاحب نظران نیز به صورت موشکافانه‌تر به بررسی و نقد عملکرد دولت در حوزه های مختلف می‌پردازند که یکی از این حوزه های مهم، عملکرد دولت در حوزه سیاست خارجی است، عرصه ای که در سال های اخیر به دلایلی نزد افکار عمومی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار شده و به غلط و یا درست اظهار نظر و تحلیل در مورد آن حتی به کف خیابانها نیز کشیده شده است.
به مناسبت فرار رسیدن هیات دولت، خبرگزاری ایسنا در گفت‌وگو با ۱۵ کارشناس مسائل سیاست خارجی و روابط بین‌الملل تلاش کرده که به بررسی نقاط ضعف و قوت دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی بپردازد و از این کارشناسان پرسیده است که به نظر آنها دولت در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی در طول یک سال گذشته در چه حوزه‌هایی موفق بوده و در چه حوزه‌هایی ضعیف عمل کرده است و باید برای رفع این نقاط ضعف چه اقداماتی انجام دهد؟
متن گفت وگوی ایسنا با حسن بهشتی‌پور، حسین رویوران، عبدالرضا فرجی‌راد، رحمان قهرمان پور، محسن پاک آئین، ابوالفضل ظهروند، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، شعیب بهمن، قاسم محبعلی، جعفر قنادباشی، اسفندیار خدایی، صباح زنگنه، حسن هانی‌زاده، توحید اسدی و رضا ذبیحی به شرح زیر است:
حسن بهشتی پور
تحرک در عرصه سیاست خارجی کشور در یک سال اخیر نسبت به قبل بیشتر شده است
حسن بهشتی‌پور در بیان نقطه قوت دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی معتقد است تحرک در عرصه سیاست خارجی کشور در یک سال اخیر نسبت به قبل بیشتر شده است و این موضوع را می‌توان به وضوح در میزان رفت و آمد هیات‌های مختلف به ایران و همچنین از ایران به دیگر کشورها مشاهده کرد.
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با بیان اینکه این رفت و آمدها بیشتر در حوزه کشورهای همسایه و پیرامونی رخ داده است، تصریح کرد: در یک سال گذشته شاهد سفر روسای جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان و قزاقستان از منطقه آسیای مرکزی به تهران بوده‌ایم. امیر قطر از حوزه کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به ایران سفر کرد. همچنین اجلاس سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در قالب نشست آستانه در تهران برگزار شد.
وی همچنین با بیان اینکه دولت فعلی تلاش کرده که در اجلاس‌ها و سازمان مهم منطقه‌ای حضور داشته باشد، افزود: فرآیند عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای آغاز شده است و ایران به دنبال این است که در گروه ” بریکس پلاس” نیز عضویت داشته باشد و اینها همه نشان دهنده تلاش دولت برای توسعه روابط با کشورهای منطقه و پیرامونی حول موضوع اقتصاد است.
بهشتی پور با بیان اینکه تحرکات در حوزه سیاست خارجی افزایش پیدا کرده ولی تاثیرگذاری آنها در حوزه اقتصاد کشور اندک بوده است، خاطرنشان کرد: یکی از دلایل این موضوع به خاطر تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ایران است و اگر مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شود اثرات این تحرکات را در عرصه اقتصادی کشور بیشتر می‌توانیم مشاهده کنیم.
دولت در حوزه دیپلماسی عمومی ضعیف عمل کرده است
این کارشناس مسائل بین‌الملل در بیان مهمترین نقطه ضعف دولت در عرصه سیاست خارجی نیز گفت: دولت درعرصه سیاست خارجی در حوزه دیپلماسی عمومی ضعیف عمل کرده و ما این ضعف را در دولت گذشته نیز شاهد بودیم. متاسفانه دستگاه سیاست خارجی در این حوزه ضعیف است و ما نیازمند افرادی با مهارت و تخصص‌های لازم جهت تحقق این امر هستیم.
بهشتی پور با بیان اینکه نصفی از پیشبرد سیاست خارجی معطوف به حضور قوی و فعال در رسانه‌ها است، تصریح کرد: در این زمینه دولت آقای رئیسی همانند دولت آقای روحانی ضعیف عمل کرده، البته ضعف دولت فعلی در این زمینه بیشتر است.
بهشتی‌پور همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه دولت سیزدهم اعلام کرده که اقتصاد و گسترش تجارت خارجی را محور سیاست خارجی خود قرار می‌دهد، گفت: این شعار خوبی است ولی ما در عمل تا کنون چیزی را مشاهده نکردیم. تاثیر سیاست خارجی را در اقتصاد کشور نمی‌بینیم. همچنان دیپلماسی اقتصادی ما دچار مشکلات متعددی است که بخشی از آن به تحریم‌ها و بخشی دیگر از آن به توان اقتصادی کشور و ضعف‌هایی که در این حوزه وجود دارد، باز می گردد. متاسفانه ما از نظر سازماندهی و تجهیزات در این حوزه ضعیف هستیم و نمی‌توانیم به تحولات واکنش سریع نشان دهیم. مثلا تحریم روسیه فرصت خوبی بود که ما از این موضوع به نحو مطلوبتری جهت گسترش تجارت خارجی‌مان استفاده کنیم ولی در داخل زیرساخت های اقتصادی کشور آمادگی لازم را برای این موضوع نداشت.
حسین رویوران
دولت در پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای موفق عمل کرده است
حسین رویوران، دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا، نقطه قوت دولت را پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای عنوان کرد و گفت: دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی اولویت خود را گسترش روابط با همسایگان قرار داده و پیگیری این سیاست منجر به بهبود روابط ایران با بسیاری از کشورهای منطقه و افزایش مراودات اقتصادی با آنها شده است.
وی با بیان اینکه در همین چارچوب مشاهده می‌کنیم که کویت و امارات بعد از هفت سال تصمیم گرفته‌اند که سفرای خود را بار دیگر به تهران اعزام کنند، افزود: برگزاری پنج دور گفت‌وگو با عربستان و تصمیم دو کشور برای اینکه این گفت‌وگوها را از سطح امنیتی به سطح سیاسی ارتقا دهد، موفقیت دیگری برای دولت در حوزه تعامل با کشورهای منطقه و همسایه است. این تعاملات هزینه‌های سیاسی را برای کشور کاهش داده و فواید اقتصادی خوبی برای نظام به همراه داشته است.
تاکنون برنامه جدی در ارتباط با موضوع “دیپلماسی اقتصادی” مشاهده نکرده‌ایم
این کارشناس مسائل بین‌الملل در بیان نقطه ضعف دولت نیز می‌گوید: دولت و وزارت خارجه تاکید کردند که موضوع دیپلماسی اقتصادی را به عنوان یک اولویت جدی در این حوزه پیگیری می‌کند ولی ما تا کنون برنامه جدی در ارتباط با موضوع دیپلماسی اقتصادی مشاهده نکرده‌ایم. متاسفانه ساختار وزارت خارجه و سفارتخانه‌ها در کشور در چارچوب تحقق این موضوع نیستند. انتخاب آقای صفری به عنوان معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه یک امر مناسبی است. آقای مهدی صفری یک شخصیت شناخته شده و جدی در این حوزه است اما ما انعکاس تحقق دیپلماسی اقتصادی را در بخش‌های مختلف از جمله سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور به خوبی مشاهده نمی‌کنیم و این یک نقطه ضعف است.
عبدالرضا فرجی راد
عملکرد دولت در حوزه گسترش تعامل با همسایگان مثبت بوده است
عبدالرضا فرجی راد سفیر سابق کشورمان در نروژ و مجارستان، در بیان نقاط قوت دولت گفت: عملکرد دولت در حوزه گسترش تعامل با همسایگان مثبت بوده است و اگر بخواهیم با قبل مقایسه کنیم باید بگوییم که در این حوزه بیشتر از قبل کار شده است. مثلا در حوزه آسیای مرکزی، تعامل با ترکیه، تعامل با کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا تعامل با کشورهایی همچون روسیه و چین اما در این حوزه در جاهایی نیز به نظرم ضعف داشته‌ایم. بطور کلی بردباری دولت در تعامل با همسایگان امر مثبتی است اما این بردباری در تعامل با طالبان به نظرم مثبت نیست. به خصوص در موضوع حق آبه ایران در هیرمند. متاسفانه طالبان تا کنون در این ارتباط قول‌ها و وعده‌های زیادی داده ولی در عمل علی رغم پیگیری و بردباری ایران به وعده‌های خود عمل نکرده است و در همین چارچوب معتقدم که باید به صورت جدی‌تر در این زمینه با طالبان صحبت کرد.
در عرصه بین‌الملل برخی از فرصت‌ها را از دست دادیم
این استاد دانشگاه همچنین با بیان اینکه در عرصه بین‌الملل برخی از فرصت‌ها وجود داشت که ما آنها را در طول یک سال گذشته از دست دادیم، خاطرنشان کرد: به نظرم زودتر از این می‌توانستیم موضوع مذاکرات احیای برجام را به نتیجه برسانیم. در زمانی که نفت به قیمت ۱۲۰ دلار رسیده بود و ما از این افزایش قیمت می‌توانستیم به خوبی برای تامین منافع اقتصادی‌مان استفاده کنیم و حتی با درآمدی که دولت از این موضوع کسب می‌کرد لازم نبود که تعدیل اقتصادی صورت بگیرد و فشارهای اقتصادی بر مردم افزایش پیدا کند.
فرجی راد با تاکید بر اینکه در این حوزه معتقدم که ما بهتر می‌توانستیم کار کنیم، افزود: در حال حاضر به خاطر بحران اوکراین و نزدیک شدن به فصل سرما نیاز اروپایی‌ها به انرژی بیشتر شده، در همین چارچوب فشارهای آنها برای اینکه برجام زودتر به نتیجه برسد، افزایش پیدا کرده است. به نظرم مناسب بود که وزارت نفت از چند ماه قبل مذاکراتی را با اروپایی ها برای پس از توافق برجام انجام می‌داد. مقدمات بعد از توافق را فراهم می‌کرد تا بلافاصله بتواند از فرصت احتمالی احیای برجام استفاده کند و این موضوعی است که مورد استقبال اروپایی‌ها نیز واقع می‌شد ولی وزارت نفت در این زمینه ضعیف عمل کرده است.
وی همچنین تصریح کرد: در مجموع به صورت مقایسه‌ای نمره دولت در تعامل با همسایگان مثبت است ولی در عرصه بین‌المللی از برخی از فرصت‌ها به خوبی استفاده نشد.
رحمان قهرمانپور
سیاست خارجی دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته تحت‌الشعاع “احیای برجام” قرار گرفته است
رحمان قهرمان پور استاد دانشگاه و کارشناس بین‌الملل نیز در پاسخ به این سوال که نقاط قوت و نقاط ضعف دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی در طول یک سال گذشته در چه حوزه هایی بوده است، می‌گوید: معتقدم سیاست خارجی دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته تحت الشعاع احیای برجام قرار گرفته است، علی رغم اینکه دولت در زمینه سیاست‌های منطقه‌ای مجموعه فعالیت‌هایی را داشته است و برخی از رهبران منطقه نیز به ایران آمده‌اند.
وی با اشاره به برخی از دستاوردهای دولت در بحث تعامل با همسایگان از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، گفت: در مجموع موضوع برجام بر سایر موضوعات و عملکرد دولت در سیاست خارجی سایه افکنده است.
قهرمان پور با تاکید بر اینکه اگر مسئله برجام حل شود بهره‌برداری از سایر فعالیت‌های انجام شده در حوزه سیاست خارجی تسهیل خواهد شد، ادامه داد: باید ببینم که موضوع برجام به کجا ختم می‌شود و ما چه بخواهیم و چه نخواهیم برخی از قضاوت‌ها در افکار عمومی در عملکرد سیاست خارجی کشور متاثر از سرنوشت برجام خواهد بود.
قهرمان پور همچنین در این گفت‌وگو با بیان اینکه بحران اوکراین و حمله روسیه به این کشور حادثه مهمی در سیاست بین‌الملل در طول یک سال گذشته بوده است، افزود: ایران در این حوزه سیاست متوازنی در پیش گرفت و در سازمان ملل نیز مصوبه‌ای مطرح شده در ارتباط با این بحران رای ممتنع داد و این موضوعی است که باید در بررسی سیاست خارجی دولت به آن توجه داشت.
محسن پاک آئین
دولت در طول یک سال گذشته علاوه بر گسترش همکاری ها با همسایگان، تعامل و همکاری های خوبی نیز با چین و روسیه داشته است
محسن پاک آئین سفیر پیشین ایران در آذربایجان و از دیپلمات‌های قدیمی وزارت خارجه نیز به مانند تعدادی دیگر از کارشناسان عرصه سیاست خارجی نقطه قوت دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته را توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و پیرامونی عنوان کرد و افزود: ایران علاوه بر گسترش روابط با کشورهای پیرامونی با کشورهای همسو از جمله چین و روسیه در طول یک سال گذشته تعامل و همکاری‌های خوبی داشته است.
وی با بیان اینکه عملکرد دولت در حوزه روابط دو جانبه با کشورهای مورد اشاره مثبت است، افزود: در حوزه چند جانبه نیز شاهد تمایل دولت جهت پیوستن به سازمان‌های منطقه‌ای از جمله اتحادیه اوراسیا، شانگهای و یا بریکس و همچنین تلاش برای تقویت اکو و حضور فعال‌تر در جنبش عدم تعهد و سازمان همکاری اسلامی هستیم و اینها نیز از نقاط قوت دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی است.
دولت به موضوع اطلاع رسانی به مردم در مورد مذاکرات احیای برجام توجه بیشتری داشته باشد
پاک آئین با بیان اینکه در حوزه بین‌المللی نیز دولت اعلام کرده که موضوع برجام و مذاکرات احیای برجام را با معیشت و اقتصاد کشور گره نزده و تلاش کرده که رویکرد هوشمندانه‌ای در این زمینه داشته باشد، گفت: به نظرم آنچه که باید در این حوزه به آن بیشتر توجه کرد موضوع اطلاع رسانی در مورد مذاکرات احیای برجام به مردم است. در این حوزه باید سیاستمداران و دستگاه سیاست خارجی کشور صریح تر و بیشتر با مردم صحبت کنند و اگر مشکلی وجود دارد با مردم در میان گذاشته شود؛ چرا که مردم حرف افراد صادق را قبول می‌کنند.
این دیپلمات پیشین کشورمان در بحث موضوع برجام ادامه داد: اگر این تحلیل نیز وجود دارد که آمریکایی‌ها تمایلی برای لغو تحریم‌ها ندارند، نمی‌خواهد به تعهدات خود عمل کند و در تلاش هستند که مذاکرات را فرسایشی کنند باید ضرب‌الاجلی برای آنان مشخص کنیم و اگر در آن ضرب‌الاجل تحریم‌ها لغو نشد مذاکرات را برای مدتی دنبال نکنیم. البته ضرورتی ندارد که از برجام خارج شویم ولی می‌توانیم مدتی مذاکرات را به دلیل رویکرد منفی آمریکا دنبال نکنیم.
ابوالفضل ظهروند
بزرگترین نقطه قوت سیاست خارجی دولت سیزدهم، نوع رویکرد شخص رئیس جمهور به مسائل این حوزه است
ابوالفضل ظهروند سفیر پیشین ایران در کشورهایی همچون افغانستان و ایتالیا، نیز در پاسخ به سوالات ایسنا می گوید: از نظر من بزرگترین نقطه قوت سیاست خارجی دولت سیزدهم نوع رویکرد شخص رئیس جمهور به مسائل خارجی است، آقای رئیس جمهور از همان ابتدا تاکید کرده که ما برجام را به مسائل داخلی و اقتصاد مردم گره نمی‌زنیم و این رویکرد از جمله نقطه قوت‌های دولت در این عرصه بوده است.
وی افزود: گام بعدی ایشان تلاش برای برقراری پیوند و ارتباط وسیع با کشورهای همسایه است چنانکه شاهد بودیم که ایشان در چندین نشست منطقه‌ای از همان ابتدای حضورشان در مسند ریاست جمهوری حضور پیدا کردند و بر پیوستن ایران به سازمان‌های منطقه‌ای نیز تاکید دارند.
این دیپلمات ایرانی تصریح کرد: این جهت گیری‌ها از نقاط قوت دولت است ولی در این حوزه، موضوع عملیاتی کردن این رویکردها نیز مهم است. به نظرم دستگاه‌های مربوطه در حوزه اجرایی کردن این عملیات‌ها به مانند شخص رئیس جمهور آمادگی و فعالیت لازم را نداشتند و باید دید که در سال دوم دولت چه اتفاقی می‌افتد.
ظهروند ادامه داد: سیاست خارجی منفعل دولت یازدهم و دوازدهم منجر به برجام و رسوب کردن تحریم‌ها شد، از ظرفیتی که حاج قاسم سلیمانی در منطقه ایجاد کرده بود به خوبی استفاده نشد و نتیجه آن چیزی بود که تحویل آقای رئیسی داده شد ولی اکنون آقای رئیسی با رویکردهای مورد اشاره تلاش کرده که روابط ایران را با کشورهای منطقه، همسایه و خلیج فارس بهبود دهد و از ظرفیت‌های موجود به نحو مناسب‌تری استفاده کند.
حشمت الله فلاحت پیشه
در حوزه روابط بین الملل، موضوع “تنش زدایی” باید با جدیت بیشتری دنبال شود
حشمت الله فلاحت پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با بیان اینکه مهمترین نقطه قوت دولت در عرصه سیاست خارجی در مناسبات منطقه‌ای و دو جانبه است، ادامه داد: اگر بخواهیم عملکرد دولت فعلی را با دولت گذشته در این حوزه مقایسه کنیم، باید تاکید کرد که راهبرد دولت سیزدهم در این حوزه عملی تر و جدی‌تر از دولت قبل بوده است و مشخصا این موضوع را در نوع تعامل با کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و تنش زدایی با برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مشاهده می‌کنیم.
وی با بیان اینکه ایران با ۱۵ کشور دارای مرز آبی و خاکی است و به طور معمول کشورها بیشترین مناسبات را با همسایگان خود دارند، ادامه داد: ایران در طول یکسال گذشته تلاش کرده که این مناسبات را به سطح مناسب‌تری نسبت به گذشته ارتقا بدهد.
فلاحت پیشه آغاز روند پیوستن ایران به برخی از سازمان‌های منطقه‌ای از جمله شانگهای، بریکس و … را از دیگر اقدامات دولت در حوزه تعاملات منطقه‌ای عنوان کرد و گفت: به نظرم دولت باید تلاش کند که هر چه زودتر پیوستن ایران به “بریکس پلاس” عملیاتی و اجرایی شود.
دولت در زمینه احیای برجام و حصول توافق با تعلل رفتار کرد
این نماینده پیشین مجلس در بیان نقطه ضعف دولت نیز تصریح کرد: مهمترین نقطه ضعف دولت در حوزه سیاست خارجی ضعف در حوزه تنش زدایی در عرصه بین‌الملل است. به نظرم دولت در زمینه احیای برجام و حصول توافق در این زمینه با تعلل رفتار کرد و می‌توانست زودتر از اینها حتی در حوزه تضمین به نتیجه برسد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حوزه احیای برجام بیش از این نباید وقت را تلف کرد چرا که ادامه دار بودن تحریم‌ها بیشترین ضرر را متوجه اقتصاد و معیشت مردم ایران می‌کند.
وی با بیان اینکه در دولت قبل بعد از قرارداد برجام درآمدهای حاصله به صورت عینی اثری بر روی زندگی مردم نداشت اظهار کرد: معتقدم که در دوران کنونی و بعد از احیای برجام باید اثرات این توافق نمود مشخص‌تری در زندگی مردم و توسعه اقتصادی کشور داشته باشد.
فلاحت پیشه در پایان گفت‌وگوی خود با ایسنا خاطرنشان کرد: مناسب است دولت در عرصه داخلی موضوع توسعه و پیشرفت کشور را به یک اصل تبدیل کند و در حوزه سیاست خارجی نیز موضوع تنش زدایی را به صورت جدی‌تر دنبال کند.
شعیب بهمن
شاهد تداوم فقدان توسعه مناسبات تجاری با همسایگان و کشورهای پیرامونی هستیم
شعیب بهمن یکی دیگر از کارشناسان مسائل بین‌الملل نیز با بیان اینکه دولت در طول یکسال گذشته تلاش کرده که روابط خارجی کشور را با همسایگان گسترش دهد و در این زمینه در حوزه سیاسی به موفقیت‌هایی دست پیدا کرده است، افزود: اما یکی از ضعف‌ها در این زمینه، تداوم فقدان توسعه مناسبات تجاری با همسایگان و کشورهای پیرامونی است.
وی افزود: دولت در حوزه سیاسی در گسترش روابط با کشورهای همسایه و پیرامونی به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کرده است ولی اثرات این موضوع را در حوزه اقتصادی به شکل علنی و ملموس مشاهده نمی‌کنیم و اگر در جایی نیز توسعه مناسبات اقتصادی رقم خورده به شکل درستی بازتاب پیدا نکرده است.
بهمن با بیان اینکه تاکید دولت در طول یکسال گذشته، گسترش تجارت خارجی در عرصه سیاست خارجی بوده است، گفت: در کنار این نگاه ولی هنوز موضوع رایزنان بازرگانی و اقتصادی ایران در خارج از کشور حل نشده است و به عنوان یک چالش بین دستگاه‌های مختلف دست به دست می‌شود و نتیجه آن شده که ما هنوز در بسیاری از کشورهای مهم از نظر اقتصادی و تجاری، رایزن بازرگانی نداریم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه دولتی که تمایل دارد روابط اقتصادی خود را با همسایگان گسترش دهد در گام اول باید رایزنان بازرگانی قوی برای آن کشورها انتخاب کند، افزود: اینکه ما بخواهیم در این حوزه تمام کارها را در حوزه معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه خلاصه کنیم کار درستی نیست. چرا که این معاونت دستورکارهای متعددی دارد و مناسب است که هر چه زودتر برای موضوع رایزنان بازرگانی فکری شود.
دولت اجازه نداده که مذاکرات لغو تحریم‌ها، کل سیاست خارجی کشور را تحت الشعاع خود قرار دهد
بهمن همچنین در بیان نقطه قوت دولت گفت: یکی از نقاط قوت دولت در حوزه سیاست خارجی موضوع متوازن سازی سیاست‌های کشور در این عرصه است. دولت در طول یک سال گذشته تلاش کرده هم موضوع مذاکرات و لغو تحریم‌ها را به پیش ببرد و از دیگر سو روابط کشور با بازیگران مختلف بین‌المللی را گسترش دهد و اجازه نداده که مذاکرات لغو تحریم‌ها کل سیاست خارجی کشور را تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
وی افزود: این توازن سازی در عین حال که نقطه قوت دولت است در حوزه اجرا نیز با ضعف‌هایی روبرو است؛ چرا که تلاش‌ها در این حوزه بعضا ساختارمند نیست و این انتظار وجود دارد که تلاش‌ها در این حوزه سازمان یافته‌تر و با دیدگاه ساختارمندتری به جلو برود.
قاسم محبعلی
عدم احیای برجام در حال حاضر نقطه ضعف دولت است و احیای آن تبدیل به نقطه قوت دولت خواهد شد
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه با بیان اینکه در طول یکسال گذشته دولت مذاکرات را برای احیای برجام و لغو تحریم‌ها به پیش برده ولی هنوز این مذاکرات به نتیجه نرسیده است، تصریح کرد: هر روز که می‌گذرد بخاطر تحریم‌ها و فشار حداکثری آمریکا به کشور و معیشت مردم فشار بیشتری وارد می‌شود و این فشارها باعث افزایش تورم، فقر و بیکاری در کشور شده است. دولت باید در حوزه احیای برجام فرصت را از دست ندهد و تلاش‌ها در این راستا باشد که این توافق هر چه زودتر به نتیجه برسد. اگر برجام و مذاکرات یکسال گذشته به نتیجه برسد و کشور از وضعیت کنونی خارج شد می‌توان گفت که احیای برجام مهمترین نقطه قوت دولت بوده است. به عبارت دیگر عدم احیای برجام در حال حاضر نقطه ضعف دولت است و احیای آن تبدیل به نقطه قوت دولت خواهد شد.
محبعلی با اعتقاد بر اینکه اگر برجام به نتیجه برسد روابط ما به سمت عادی شدن با بسیاری از کشورها سوق پیدا می‌کند، خاطرنشان کرد: ولی اگر مذاکرات در این حوزه به نتیجه نرسد احتمالا مشکلات داخلی کشور افزایش پیدا می‌کند.
وی در پایان گفت: هر گاه ماهی را از آب بگیریم تازه است ولی باید همه تلاش‌ها در این راستا باشد که این امر هر چه زودتر انجام شود.
جعفر قنادباشی
انتخاب راهبردهای مناسب و متناسب با شرایط جهانی و نیازهای داخلی کشور، نقطه قوت دولت در حوزه سیاست خارجی است
همچنین جعفر قنادباشی کارشناس مسائل بین‌الملل به ایسنا می‌گوید مهمترین نقطه قوت دولت در حوزه سیاست خارجی انتخاب راهبردهای مناسب و متناسب با شرایط جهانی و نیازهای داخلی کشور در این حوزه است.
وی با بیان اینکه راهبرد فعال کردن دیپلماسی اقتصادی، افزایش تبادلات اقتصادی و گسترش روابط با همسایگان و در نتیجه متوازن سازی سیاست خارجی کشور از جمله برنامه‌های دولت در حوزه سیاست خارجی بوده است و در یکسال گذشته نیز در این راستا حرکت کرده، افزود: راهبردهای صحیحی از سوی دولت در این حوزه در پیش گرفته شده و با پیشبرد این راهبردها ما در کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت به نتایج خوبی می‌رسیم. به نظرم از جمله نقاط قوت دولت عملی کردن این راهبردها و تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه است.
دولت در پیشبرد رویکرد خود در حوزه سیاست خارجی با کمبود نیروهای متخصص و با انگیزه روبه‌رو است
قنادباشی در ادامه تصریح می کند متاسفانه در پیشبرد راهبردهای مورد اشاره به تعداد لازم کارشناسان با انگیزه و متخصص وجود ندارد. دولت در پیشبرد این سیاست با کمبود نیروهای متخصص که دارای انگیزه‌های لازم باشند روبه‌رو است و این نقص با پذیرش افراد کارشناس و متخصص در دستگاه‌هایی همچون وزارت خارجه باید رفع شود.
اسفندیار خدایی
سیاست خارجی کشور بین دو نگاه “ایدئولوژیک” و “واقع گرایی” در نوسان است
اسفندیار خدایی دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا، تصریح کرد: به نظرم نقطه ضعف دولت سیزدهم و دولت های قبلی در جمهوری اسلامی این است که هنوز مشخص نیست که به تحولات در عرصه سیاست خارجی بر اساس واقع گرایی نگاه می کنند یا بر اساس نگاه ایدئولوژیک. سیاست خارجی کشور بین دو نگاه ایدئولوژیک و واقع گرایی در نوسان است. در برخی از حوزه‌ها بر اساس واقع گرایی عمل کرده‌ایم. مثلا در نوع تعاملی که با طالبان داشتیم. در این موضوع قدرت و منافع ملی کشور را در نظر گرفته‌ایم و اگر می‌خواستیم به این موضوع نگاه ایدئولوژیک داشته باشیم ممکن بود چنین نگاهی هزینه‌های زیادی را برای کشور به بار می‌آورد.
وی افزود: از طرف دیگر برخی از مخالفت‌ها با موضوع برجام نشأت گرفته از نگاه ایدئولوژیک است.
انعکاس یک صدا از داخل کشور به عرصه بین‌الملل در حوزه سیاست خارجی از نقاط قوت دولت فعلی است
خدایی در بیان نقطه قوت دولت در حوزه سیاست خارجی نیز گفت: در حال حاضر در این حوزه یک صدا از داخل کشور به عرصه بین‌المللی بازتاب پیدا می‌کند که این موضوع در حال حاضر از نقاط قوت دولت است ولی ممکن است در درازمدت مشکلاتی را به همراه داشته باشد؛ چرا که اگر صدای آلترناتیو و دیگر صداها حذف شود به مرور خطرها و مسائلی را به همراه خواهد داشت.
صباح زنگنه
افزایش رفت و آمد هیات‌های مختلف به کشور مثبت است، اما …
همچنین صباح زنگنه کارشناس مسائل بین‌الملل و نماینده پیشین ایران در سازمان کنفرانس اسلامی، نیز با تاکید بر اینکه سیاست خارجی و پیشبرد آن مستلزم تهیه مقدماتی است و حرکت در این راستا بدون تهیه و تدوین مقدمات آن مثل تیری در تاریکی انداختن است، افزود: مجموعه‌ای از کارهایی که وزارت خارجه و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور باید انجام دهند، استراتژی‌هایی که آنها باید در پیش بگیرند از جمله این مجموعه مقدمات است که ما چیزی از آن را ندیده‌ایم. تنها چیزی که در این مدت بر آن تاکید شده این است که سیاست خارجی ایران در دولت سیزدهم توجه جدی به گسترش روابط با همسایگان دارد و این روابط را توسعه خواهند داد و از طرف دیگر بر عدم ارتباط دادن بحث برجام با مسائل اقتصادی کشور تاکید شده است.
وی با بیان اینکه در این مدت تلاش‌هایی برای گسترش روابط با کشورهای همسایه صورت گرفت و رفت و آمدهایی بین مقامات ایران و این کشورها انجام شده است، گفت: مهم این است که ما بتوانیم با فراهم کردن مقدمات و برنامه‌های لازم از تحرکات صورت گرفته استفاده مناسب را داشته باشیم و در کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت اثرات این تعاملات را در حوزه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی کشور مشاهده کنیم.
نماینده پیشین ایران در سازمان کنفرانس اسلامی با بیان اینکه این رفت و آمدها از دیگر سو نشان می‌دهد، ایران منزوی نیست، افزود: در عین حال که این رفت و آمدها مثبت و نقطه قوت است، اما مسئله مهم بهره برداری مناسب از فرصت‌های به وجود آمده در پی این تحرکات است و باید دید چه برنامه عملی برای بهره برداری از آنها در دولت و دستگاه وزارت خارجه و سایر دستگاه‌های مسئول وجود دارد.
حسن هانی زاده
در حوزه روابط با برخی از کشورهای اروپایی، ضعف‌هایی وجود دارد
حسن هانی‌زاده روزنامه نگار و کارشناس مسائل غرب آسیا، همچون بسیاری از کارشناسانی که در این گزارش با خبرنگار ایسنا گفت‌وگو کردند، معتقد است که تلاش دولت برای ایجاد همگرایی منطقه و بازتعریف سیاست‌های منطقه‌ای موفقیت آمیز بوده است و تصریح کرد: بنابراین یکی از نقطه قوت‌های مهم دولت سیزدهم، پیشبرد مناسب سیاست‌های منطقه‌ای است.
وی با بیان اینکه رفت و آمد مقامات کشورهای مختلف منطقه به ایران نشان می‌دهد که دولت سیزدهم مبنای سیاست خارجی کشور را گفت‌وگو و ایجاد تعامل و همکاری با کشورهای منطقه قرار داده است، ادامه داد: در حوزه روابط بین‌الملل و روابط با برخی از کشورهای اروپایی در حوزه سیاست خارجی ضعف‌هایی وجود دارد که باید این ضعف‌ها نیز برطرف شود.
هانی زاده تاکید کرد: به نظر می‌رسد که اگر برجام به امضا برسد و تحریم‌ها لغو شود این موضوع به رفع برخی از مشکلات کشور در حوزه روابط بین‌الملل کمک می‌کند و می‌تواند به نقطه قوت دولت در عرصه روابط بین‌الملل تبدیل شود.
توحید اسدی
دولت سیزدهم تلاش کرده از گره خوردن تمامی مسائل کشور به ساحت سیاست خارجی جلوگیری کند
توحید اسدی، دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در پاسخ به پرسش های مورد اشاره به ایسنا گفت: مهمترین نقاط قوت دولت در حوزه سیاست خارجی این است که توانسته تا حد قابل توجهی چندجانبه‌گرایی را مبنای تدوین و اجرای راهبردهای کلان خود در این حوزه قرار دهد و از گره خوردن تمامی مسائل کشور به ساحت سیاست خارجی جلوگیری کند.
اسدی با بیان این که به نظر می‌رسد این درسی است که دولت آقای رئیسی از دولت‌های قبلی گرفته است، افزود: در کنار این امر، دولت سیزدهم تلاش کرده با تقویت زیرساخت‌های اقتصادی، تمرکز سیاست و راهبرد کلان کشور را از نگاه به خارج به سمت تکیه به ظرفیت‌های داخلی سوق دهد.
اهمیت تقویت روابط کشور با قدرت‌های نوظهوری همچون هند
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: دولت در طول یک سال و نیم گذشته علاوه بر پیشبرد مذاکرات و گفت‌وگو با غرب، تلاش کرده که از سایر جبهه‌ها در روابط بین‌الملل غافل نماند که مهمترین آن، تحکیم روابط با چین و روسیه است و از دیگر سو، تلاش داشته که روابط ایران با کشورهای منطقه و جهان عرب را نیز گسترش دهد. به طور طبیعی، این دو امر به نوبه خود در راستای تقویت موضع ایران در فرآیند مذاکرات نیز اثرگذار بوده است. البته معتقدم همچنان ظرفیت‌هایی مغفول در سیاست خارجی وجود دارد که باید به آنها بیشتر توجه کرد؛ از جمله توجه به تقویت روابط کشورمان با قدرت‌های نوظهوری نظیر هند.
رضا ذبیحی
توجه ویژه به موضوع احیای برجام یکی از نقاط قوت دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم است
رضا ذبیحی کارشناس مسائل بین الملل و استاد روابط بین الملل دانشگاه نیز معتقد است: مصروف داشتن نگاه و توجه ویژه به موضوع احیای برجام یکی از نقاط قوت دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم است. به ویژه با توجه به اینکه احیای برجام در ارتباط مستقیم با موضوع رفع تحریم ها و معیشت مردم است. البته در این مسیر این امکان وجود داشت که اقدامات با سرعت عمل بیشتری صورت پذیرد. اگر چه سعی مذاکره کنندگان این بوده است که با رعایت خطوط قرمز، بیشترین امتیاز را از طرف های مقابل کسب نمایند.
ذبیحی همچنین معتقد است تداوم تلاش ها به منظور بهبود روابط با همسایگان و به ویژه با عربستان سعودی یکی دیگر از رویکردهای قابل توجهِ مثبت در عملکرد دولت سیزدهم است که همچنان باید با جدیت بیشتر در این مسیر گام برداشته شود.
عدم وابستگی به شرق و غرب، از رویکردهای مورد انتظار از دولت در حوزه سیاست خارجی کشور است
این کارشناس سیاست خارجی همچنین در پایان عنوان داشت: عدم وابستگی به شرق و غرب که آقای امیرعبدالهیان وزیر محترم امور خارجه نیز اخیرا به درستی بر آن تاکید کرده اند، یکی دیگر از رویکردهای مورد انتظار از وزارت امور خارجه است که در این راستا همچنین باید به روابط متوازن با کلیه دنیا با اولویت به همسایگان توجه شود.
انتهای پیام
