اصفهان – مردم نائین با رسوم و آئین‌های مختلفی از جمله شال زنی، نخل برداری، تشییع نمادین شهدای کربلا و چندین رسوم دیگر به عزاداری برای سید و سالار شهیدان می‌پردازند.
خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها- مهتاب خیری: قدمت عزاداری برای سید و سالار شهیدان در نائین پیشینه‌ای به بلندای تاریخ دارد، شاید بزرگ‌ترین سنت نائین در سوگواری برای حضرت اباعبدالله الحسین را در امتداد عرض ارادت مردم این شهرستان به سید و سالار شهیدان در طول سال بتوان جست‌وجو کرد چراکه مجالس وعظ، خطابه و ارادت به اهل‌بیت از ماه محرم آغاز می‌شود و تا محرم سال بعد به صورت مجالس هفتگی امتداد پیدا می‌کند.
نائین به عنوان یکی از شهرهای قدیمی اصفهان همه ساله در ایام محرم شاهد برگزاری آئین‌ها و مراسم‌های مختلف عزاداری است، آئین‌هایی که همراه با سنت‌های دیرینه مذهبی گره خرده و سنت‌هایی که با عشق و شور همراه است.
در شهرستان نائین همانند دیگر شهرها و نقاط کشور آداب و رسوم خاصی وجود دارد این آئین همه ساله در دهه اول محرم به پاسداشت نهضت خونین کربلا با حال و هوای معنوی خاصی برگزار می‌شود که مراسم دسته روی محلات نائین و شهرهای بافران و انارک از شاخص‌ترین آئین در این شهرستان است. در ادامه گزارش با آداب و رسوم عزاداری محرم در این شهرستان آشنا می‌شویم.
جوش یا حلقه ماتم در نائین
آئین سنتی «جوش» در ماه‌های محرم و صفر به طور ویژه در روزها و شب‌های تاسوعا و عاشورا در سطح شهرستان و اکثر در محله‌های نائین، محمدیه، مزرعه امام و شهر بافران با اندکی تغییر در فرم و محتوا برگزار می‌شود. در این مراسم عزاداران با حلقه زدن و زدن دُهُل با سبکی خاص و هم آهنگ با اشعاری که در مظلومیت و مصائب سالار شهیدان خوانده می‌شود اقدام به عزاداری و جوش و خروش می‌کنند.
«چق چقه زنی»
در این آئین، فرد چق چقه زن، در حالی که دو قطعه چوب به نام چق چقی را در دست دارد، همزمان با نوحه سرایی مداح اهل بیت (ع) که با آهنگ خاص و اشعار سنتی به نوحه خوانی می‌پردازد، این چوب‌ها را به هم می‌زند. «چق چقی» بیشتر از جنس چوب گردو در اندازه‌های متفاوت برای سنین مختلف به صورت دایره‌ای و با قطر ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر ساخته می‌شود. این افراد بیشتر با نوای «کو حسین من» به عزاداری پرداخته و در ریتم‌های مختلف پنج ضرب، چهار ضرب، سه ضرب و دوضرب تند و کند، به سنگ زنی یا همان چق چقه زنی می‌پردازند.
مراسم «چق چقی زنی» یکی از آئین‌های قدیمی جذاب، و منحصر به فرد نایینی‌ها است که در طول ماه‌های عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) توسط هیئت کوی سنگ و محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی این شهرستان برگزار می‌شود.
شال زنی بافران نماد حزن وماتم
شال زنی یکی از شیوه‌های حزن آور و اثر گذار عزاداری بافران است که فقط در روز عاشورا انجام می‌شود به نحوی که یک ساعت قبل از ظهر عاشورا، دسته شال زن یا شال گردن پیشاپیش دیگر دسته‌ها حرکت می‌کنند. آنان با شنیدن صدای دهل حرکت خود را آغاز می‌کنند.
دسته شال زن، از پیران و میانسالان تشکیل می‌شود و از وقار و متانت خاصی برخوردار است و یاد خاطره حبیب بن مظاهر، پیرغلام امام حسین (ع) را تداعی می‌کنند.
دسته شال زن، شالی به رنگ سیاه یا سبز بر گردن می‌آویزند و در حالی که یک سوی آن رها است، سوی دیگر را در دست گرفته، با نظم خاص و هماهنگ با نوحه دسته، گاه آن را بالا آورده بر شانه می‌افکنند و گاه فرو برده در دست نگاه می‌دارند.
پیام زنده ماندن این سنت آن است که جاذبه عشق حسینی در تسخیر قلب‌ها بی رقیب است و گذشت روزگاران با آنکه کوه‌ها را می‌فرساید قادر نیست این عشق را ازدل‌ها بزداید بلکه مانند نسیمی که بر خرمن آتشی بوزد آن را شعله ور می‌سازد.
پرسِ حسینی در نائین
پرسِ حسین آئینی است که در روز تاسوعا توسط دسته‌های عزاداری نائین برگزار می‌شود به صورتی که هرمحله به طرف محلات دیگر برای عرض تسلیت به افرادی که عزیزانشان را از محرم سال گذشته تاکنون از دست داده‌اند به حرکت در می‌آیند که این مراسم در گذشته «مراسم پرسه» نامیده می‌شد و به صورت حرکت هیئت‌های عزاداری به منازل صاحب عزا انجام می‌شد که به دلیل افزایش جمعیت شهر دیگر مقدور نبوده و به حسینیه‌ها انتقال یافت. هر صاحب عزا با توجه به اینکه از کدام محله است، در آن محله حاضر شده و مردم برای عرض تسلیت به آنان به حسینیه‌ها می‌روند. ظهر تاسوعا در همه محلات سفره حضرت امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) برپا می‌شود.
پخت نذری به وسیله سوخت هیزم در قدمگاه امام رضا (ع) بافران
مردم از چند روز مانده به محرم در تدارک این نذری نسبت به تهیه اقلام نظیر سوخت چوب، برنج، حبوبات اقدام می‌کنند که گوشت مصرفی آن نیز توسط خود مردم در روز تاسوعای حسینی به نحوی که در جلو دسته احشام نذری خود را ذبح می‌کنند صورت می‌گیرد که این آئین بیش از نیم قرن در بافران برگزار می‌شود.
«چاووش خوانی» نوید آغاز ماه محرم
«چاووش‌عزا» به ویژه در مناطق خشک کویری مرسوم است، در این آئین خواننده اشعاری را می‌خواند که واقعه غم انگیز کربلا را در ذهن تجسم می‌کند.
شبیه خوانی و تعزیه خوانی در مزرعه امام، محمدیه و بافران
مراسم شبیه خوانی و تعزیه خوانی در سه نقطه شهرستان با شور خاص برگزار می‌شود که در نوع خود بی نظیر و دیدنی است، این مراسم که در روز و عاشورا برگزار می‌شود بسیار حزن انگیز است و مردمی که وسیله نقلیه دارند در روز عاشورا از شهرها و روستاهای اطراف برای مشاهده این مراسم باشکوه خود را به این نقاط می‌رسانند.
در پایان پس از اجرای تعزیه، به صورت نمادین خیمه‌های اباعبدالله الحسین (ع) توسط لشکر نمادین شمر به آتش کشیده می‌شود.
آئین سنتی تشییع نمادین شهدای دشت کربلا در نائین
در شب سیزدهم محرم، تعزیه بنی‌اسد با شور و شکوه خاصی در نائین برگزار می‌شود که در آغاز مراسم، کارگردان تعزیه ماجرای حضور بنی اسد در کربلا را شرح و گروهی که در نقش زنان بنی‌اسد، درون خیمه‌ای اجتماع کرده بودند با خواندن اشعاری تعزیه را آغاز و پس از آن گروهی با لباس‌های مخصوص در نقش مردان بنی اسد در حالی که بیل و کلنگ و فانوس و حصیر و… در دست داشته به حسینیه وارد شدند و در حال دور زدن بر گرد شهدای گمنام میان حسینیه اشعاری را زمزمه کردند.
آئین نخل برداری محلات نائین
در این آئین که نخل نمادی از تابوت امام حسین (ع) است محله‌های تاریخی نائین به صورت خود جوش در روز یازدهم ماه محرم در مراسمی که به نام زینبیه مشهور است شرکت می‌کنند و نخل‌های حسینیه‌های هر محله در این مراسم توسط عزاداران و سوگواران گردآگرد صحن مطهر امامزاده سلطان سید علی (ع) می‌چرخد.
