اردبیل- به رغم آنکه سایه شوم خشکسالی بر سر کشور سنگینی می‌کند و کمبود آب، زخمی است که هر عمیق‌تر می‌شود، همچنان مدیریت مناسبی برای گذر از بحران آب دیده نمی شود.
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: کمبود منابع آبی یکی از چالش‌های مهم زیست محیطی است که هر روز با کاهش بارندگی‌ها، شرایط آب و هوایی، عدم مدیریت صحیح و عدم استفاده بهینه از منابع شاهد آن هستیم. بر این اساس می‌توان خشکسالی را یک تهدید بزرگ برای به هم خوردن تعادل زیست بشری به شمار آوریم.
استان اردبیل که پیش از این با آب و هوای معتدل و سرد شناخته می‌شد و با وجود بارش‌های بسیار خوب چندین هفته قبل با بهره‌برداری نامناسب و عدم مدیریت درست و مصرف نادرست از منابع، این روزها در حال تجربه کردن شرایط کم‌آبی است.
تانکرهای آبرسان این روزها دوباره برای جبران بخشی از این کمبود روستاها و شهرها به چرخه کار بازگشته اند و خشکسالی در استان پر آب اردبیل سایه افکنده است و شاید اگر اقدام پیشگیرانه و مؤثر در این زمینه صورت نگیرد در آینده‌ای نزدیک بحران و تنش آبی در اردبیل تشدید یابد.
بر اساس مشاهدات هنوز استفاده مطلوب از آب به شکل یک فرهنگ در نیامده است و مجموعه اقداماتی که تا کنون در ارتباط با تأمین آب انجام شده عمدتاً در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و کمتر به مصرف توجه شده است.
بارش بی وقفه باران این روزها این تصور را در ما به وجود می‌آورد که مشکل کم‌آبی تا حدودی برطرف شده است اما این طور نیست.
بارش بی وقفه باران این روزها این تصور را در ما به وجود می‌آورد که مشکل کم‌آبی تا حدودی برطرف شده است، اما اینطور نیست؛ کارشناسان عقیده دارند این بارش‌ها ثروتی است که باید برای استفاده از آن برنامه‌ریزی کرد.
خلأ بارندگی‌ها در اردبیل محسوس و ملموس است
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در رابطه با بارش‌های اخیر در سطح استان اردبیل اظهار کرد: در بین استان‌های کشور ۲۶ استان نسبت به بلند مدت دچار کمبود بارش هستند و فقط ۵ استان بارشی بیش از نرمال را تجربه کرده است، که در این میان استان اردبیل در بین استان‌هایی است با بیشترین کاهش بارندگی، در رتبه ۱۷ قرار گرفته است.
بعد از ماه‌ها بارش‌های خوبی را در هفته گذشته شاهد بودیم ولی همچنان ما با خلأ بارندگی‌ها و کاهش بارش‌ها نسبت به سال گذشته روبه‌رو هستیم.
مجید کوهی، با اشاره به اینکه ۱۵ استان از لحاظ بارش دریافتی بهتر نسبت به اردبیل دارند، گفت: بعد از ماه‌ها بارش‌های خوبی را در هفته گذشته شاهد بودیم ولی همچنان ما با خلأ بارندگی‌ها و کاهش بارش‌ها نسبت به سال گذشته و بلند مدت روبه‌رو هستیم.
وی با بیان اینکه درصد مساحت تحت تأثیر خشکسالی دوره یک ساله تا پایان خرداد ماه سال‌جاری ۹۸.۲۴ بوده است، ادامه داد: میانگین بارش در سال زراعی جاری ۲۳۰ میلیمتر است که نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد و بلند مدت ۱۳ درصد کاهش بارندگی‌ها را شاهد هستیم که به دنبال کاهش بارندگی‌ها در سال زراعی جاری، ۶۸ درصد مساحت استان اردبیل در محاصره خشکسالی شدید و خیلی شدید قرار گرفته است.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل ضرورت حمایت جدی مردم را در گذر از این وضعیت خشکسالی یادآور شد و خاطرنشان کرد: هواشناسی استان با هشدارهای به موقع سعی کرده تا مسئولان و متولیان امر را متوجه عمق مسئله و تبعات منفی آن کند که قطعاً اگر اقدامات پیشگیرانه و مؤثری انجام نشود، در تابستان امسال با کمبود منابع آبی نیز در حوزه‌های مختلف روبه‌رو خواهیم شد.
تأمین آب این روزها به مسئله و چالشی بزرگ تبدیل شده است که برای برون رفت از آن نیازمند طرح‌ها و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت هستیم.
به عقیده کارشناسان بخش آب، بازسازی شبکه آبرسانی، تعویض و بهینه‌سازی بخش‌های پوسیده که نشتی و هدر رفت آب دارند، بازسازی و لایروبی آب قنوات با توجه به هزینه کمتر آن نسبت به سایر روش‌ها از مهمترین راهکارهای جلوگیری از تشدید پیامدهای تنش آبی است.
تهدید جدی چالش کم‌آبی از ماه آینده
علیرضا نعمت سلطانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اردبیل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با بحران کم آبی در سطح استان با بیان اینکه ۲۸۷ شهر و روستای استان از تنش آبی رنج می‌برند، اظهار کرد: از ۳۱ شهر استان اردبیل ۱۷ شهر و از ۹۹۱ روستای این استان ۲۷۰ روستا در شرایط تنش آبی قرار دارند که اگر صرفه جویی و مدیریت مصرف انجام نشود، از ماه‌های آینده شاهد چالش جدی و بحران کم آبی در استان خواهیم بود.
وی با بیان اینکه بارندگی‌های رگباری و سیل آسای بهاری نتوانسته کمبود منابع آب را جبران کند، گفت: تقلیل آورده ارس، یامچی و دیگر سدهای استان بسیار چالش برانگیز بوده و با توجه به این روند اواخر مردادماه با مشکل تأمین آب رو به رو خواهیم بود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اردبیل ثبت بیشترین بارندگی را در شهرهای شمالی اردبیل یادآور شد و ادامه داد: به رغم خسارت سنگینی که سیل اخیر به شهرهای شمالی استان اردبیل وارد کرد، بارش‌های رخ داده عمدتاً از مرزهای استان بدون استفاده خارج شده و نباید شهروندان و روستاییان احساس کنند با بارش‌های سنگین باران و سیلابی شدن مناطق مختلف دیگر مشکل کم آبی وجود ندارد.
برای جلوگیری از هدر رفت منابع آبی ۲۶ درصد شبکه آب اردبیل نیاز به اصلاح دارد.
نعمت سلطانی با بیان اینکه ما در تأمین آب اردبیل روی لبه تیغ حرکت می‌کنیم، خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از هدر رفت منابع آبی ۲۶ درصد شبکه آب اردبیل نیاز به اصلاح دارد که لازم است در راستای تأمین اعتبار این پروژه‌ها نمایندگان اهتمام ویژه داشته باشند.
وی افزود: شرایط کم آبی و تنش‌های ایجاد شده ایجاب می‌کند تا ما در ابعاد مختلف امر بهینه مصرف کردن منابع آب را مد نظر قرار دهیم، براین اساس با همکاری جهاد کشاورزی الگوهای مصرف درست آب در نظر گرفته شده است.
طبق آمارها تاکنون ۱۰ سد مخزنی بزرگ و ۴۲ سد مخزنی کوچک در استان اردبیل ساخته شده و ۲۰ طرح توسعه منابع آبی در حوزه سدها، شبکه‌های آبیاری، زهکشی و آب آشامیدنی در دست احداث است.
از جمله این طرح‌های در دست اجرا می‌توان به شبکه آبیاری و زهکشی خداآفرین، گیوی، سد عمارت، سد تازه‌کند انگوت، شبکه آبیاری احمد بیگلو، سد مخزنی عنبران و سد بفراجرد اشاره کرد.
باید دید طرح تکمیل و احداث پروژه‌های آبی مسئولان استان تا چه حد در مدیریت منابع آبی موفق بوده و اردبیل را از خشکسالی پیش‌رونده نجات خواهند داد؟
اما باید دید طرح تکمیل و احداث پروژه‌های آبی مسئولان استان تا چه حد در مدیریت منابع آبی موفق بوده و اردبیل را از خشکسالی پیش‌رونده نجات خواهند داد؟
مدیریت مصرف صرفاً نباید بر عهده شرکت آب منطقه‌ای باشد
علی حیدری اناری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با بحران کم‌آبی اظهار کرد: مدیریت مصرف آب صرفاً نباید بر عهده شرکت آب منطقه‌ای باشد بلکه برای حفاظت و نگهداری از این منبع ارزشمند نیازمند مدیریت مشارکتی در سطح استان هستیم.
وی با بیان اینکه آب یک امانت الهی در دست ما است که باید با حفاظت از آن در تحویل به نسل آینده منصفانه و امانت‌دارانه عمل کنیم، گفت: در حال حاضر دشت اردبیل با افت شدید آب مواجه است که اگر با روند فعلی نسبت به برداشت‌های بی رویه اقدام نشود، آینده فاجعه باری را برای این دشت متصور هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با اشاره به اقدامات مؤثر استان اردبیل در حوزه سدسازی افزود: در اجرای تمامی این طرح‌ها بحث اساسی ما وجود نگاه علمی به پروژه‌ها است که تلاش کردیم پروژه‌های سدسازی مطابق علم روز پیش رود و مهندسی ارزش را در طرح‌ها با ضریب کیفی بالا حتی در زمان بهره برداری مورد غفلت قرار ندهیم.
حیدری اناری از تدوین برنامه جامع آب تا افق ۲۵ سال خبر داد و اضافه کرد: امیدواریم با استفاده صحیح از منابع آب بتوانیم مشکل اصلی استان در بخش کمبود آب را مرتفع کنیم.
با کاهش ذخایر آب در سدها روبه‌رو هستیم
حمید فضایلی، معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اردبیل با اشاره به بارش‌های اخیر در سطح استان اردبیل افزود: بر اثر بارش‌های اخیر در مرکز و جنوب استان ۲ میلیون متر مکعب آب بر ذخایر آبی پشت سدها افزوده شده است، در حالی که همچنان ما با کاهش ذخایر آب به ویژه در سد یامچی روبه‌رو هستیم و همچنان انتظار می‌رود اهالی استان در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.
وی وضعیت نگران‌کننده و کاهش ۱۳ میلیون متر مکعب حجم مخزن سد یامچی را یادآور شد و ادامه داد: با ادامه این روند و افزایش مصرف شرایط آب سد یامچی به حجم مرده نزدیک شده است که اگر مسئولان تدابیری مناسب برای تأمین آب شرب شهر اردبیل و مناطق اطراف در نظر نگیرند ما در تابستان با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو خواهیم بود.
۱۷ شهر پر تنش و ۱۷۰ روستا در شرایط حساس کم آبی قرار دارند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اردبیل به افزایش بیش از یک میلیون و ۱۰۰ متر مکعب مصرف آب نسبت به دوره ۲ ماهه سال قبل اشاره کرد و ادامه داد: این زنگ هشدار را برای ما به صدا درآمده تا در شهرهای مختلف به ویژه ۱۷ شهر پر تنش و ۱۷۰ روستای با شرایط حساس کم آبی، فرصتی فراهم کنیم تا بیش از این بحران کم آبی مردم استان را رنج ندهد.
فضایلی با اشاره به موضوع خشکسالی و تدابیر پیش‌بینی شده برای سال‌های آینده گفت: شرایط جوی و هشدارهای هواشناسی نشان می‌دهد ما باید زندگی خود را با شرایط خشکسالی عجین و منطبق کنیم که اگر همشهریان در مصرف آب صرفه‌جویی نکنند، در ماه‌های آینده در تأمین آب شرب و بهداشتی با تنشی جدی روبه‌رو خواهیم شد.
سیلاب‌های اخیر دست مدیران کم‌کار را رو کرد
وی با بیان اینکه متأسفانه در سال‌های گذشته طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری به صورت مناسب و کیفی اجرا نشده است، گفت: ما غفلت و بی‌توجهی در این حوزه را در سیلاب‌های اخیر در منطقه شاهد بودیم که لازم است در کنترل سیل‌های جاری شده به ویژه در محدوده بالهارود و منطقه گرمی، انگوت و بیله‌سوار طرح‌های آبخیزداری اجرایی شود.
فضایلی در مورد طرح‌های اولویت‌دار آب منطقه‌ای نیز خاطرنشان کرد: تحویل حجمی آب به بهره‌برداران جز برنامه‌ها و رویکردهای اصلی آب منطقه‌ای است که تلاش می‌کنیم با این روش مدیریت منابع آب را شاهد باشیم.
باید اقرار داشت که آب کیمیایی است که اگر بدون برنامه و مدیریت درست به مصرف برسد جبران آن سخت خواهد بود و به راحتی به دست نخواهد آمد؛ این در حالی است که کمبود آب به اصلی‌ترین چالش توسعه پایدار در جهان تبدیل شده است.
استان اردبیل نیز با وجود منابع آبی فراوان در زمره استان‌های پرتنش آبی قرار گرفته است که با نادیده گرفتن تذکرها با بحران دست و پنجه نرم می‌کند، لیکن لازم است مسئولان برای جلوگیری از تشدید عواقب تنش آبی اجرای برنامه مصرف بهینه آب، کاهش هدر رفت و تأمین آب آشامیدنی شهرها و روستاهای استان را در دستور کار قرار دهند.
