آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن- ۳
سمنان- اگر آموزش و پرورش را یک سازمان در نظر بگیریم باید گفت تجهیزات سخت افزار و برنامه های اجرایی در آن نرم افزار هستند اما باید توجه داشت که مغزافزارها این دو را به مخاطب عرضه می کنند.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محمد حسین عابدی: آموزش و پرورش بزرگترین خانواده ایران است خانواده‌ای که تقریباً می‌توان گفت با دو سوم مردم استان سمنان به نحوی سر و کار دارد در نتیجه اجرای برنامه‌های درست در آن بر زندگی دو سوم مردم استان سمنان تأثیر می‌گذارد.
در سال‌های اخیر انتقاداتی درباره برنامه‌های آموزش و پرورش مطرح است نظام نمره محوری، کنکور و داستان‌های آن، کم توجهی به کتاب‌های غیر درسی، تفکر حاکم بر آموزش و پرورش، عدم اجرای نظام ارزیابی و ده‌ها مورد دیگر که نشان می‌دهد یک جای کار در این خانواده بزرگ می‌لنگد.
دوری از پژوهش محوری
یک کارشناس علوم تربیتی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: یکی از انتقادات که به نظام آموزشی کشور و طبیعتاً استان سمنان می‌شود دوری از پژوهش محوری و مطالعه غیر درسی است. البته در دو سال اخیر برنامه‌های خوبی از سوی آموزش و پرورش در این زمینه اجرا شده اما باید گفت که کارشناسان عقیده دارند ساختار نظام آموزشی ما دارای نقاط ضعفی است که محدوده عملکرد ادارات کل آموزش و پرورش را نیز تنگ‌تر کرده است.
دانیال سروری راد با بیان اینکه بسیاری از طرح‌ها و ایده‌ها هستند که در مجموعه آموزش و پرورش به واسطه فقدان نگاه پژوهش محور به درستی اجرا نمی‌شود وگرنه این وزارت خانه به لحاظ تئوریک و ارائه طرح‌های پژوهشی مطالعه محور رشد و تعالی فکری کودکان و نوجوانان برنامه‌های بسیار خوبی را داشته است، بیان داشت: این برنامه‌ها در مرحله اجرا به درستی نتیجه نمی‌دهند چرا که در مجموعه آموزش و پرورش اجرای طرح‌ها از خود طرح‌ها مهم‌تر است.
وی می‌افزاید: وضعیت آموزش و پرورش به لحاظ زیرساختی نیازمند تقویت است از همه آنها مهم‌تر تقویت مغز افزارها به جای سخت‌افزار و نرم‌افزار است آموزش و پرورش در واقع یک سازمان یا مثلاً یک ساختمان به شمار می‌آید. ساختمانی که سخت‌افزار آن اسکلت بندی، مدارس و تجهیزات آموزشی هستند نرم افزار آن برنامه‌های تحصیلی و فرا تحصیلی، فرهنگی، کتاب و. …محسوب می‌شود اما مهمترین بخش آن مغز افزار شامل نیروی اجرایی مانند معلمان و مربیان پرورشی و… است که نیازمند تقویت به لحاظ دانش و بینش هستند.
توجه به مغز افزارها
این دانش آموخته رشته علوم تربیتی با بیان اینکه امروز ساختار هر آنقدر که محکم و استوار باشد بدون مغز افزار که در واقع یک ساختمان را تزئین و بخش بندی می‌کند تا محصول نهایی بهتر به دست مخاطبان برسد نمی‌توان انتظار پیشرفت از آن را داشت، ابراز کرد: یکی از مهمترین نیازهای آموزش و پرورش در سراسر کشور و طبیعتاً استان سمنان پرورش مغز افزارهایی است که بتوانند تصمیمات ارگانی را با استفاده از تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری به دست مخاطبان برساند. در صورتی که مغز افزارهای مادر مجموعه آموزش و پرورش تقویت کنیم خواهیم دید که اثربخشی برنامه‌های ما بیشتر از پیش خواهد بود.
اما بحث دیگری را نیز علی نظری کارشناس آموزش در گفتگو با خبرنگار مهر، مطرح می‌کند بحثی که اعتقاد دارد که سنجش حلقه مفقوده آموزش و پرورش استان سمنان و کشور است یعنی اگر هزار واحد تجهیزات، امکانات، معلمان عالی و مدیریت بهینه داشته باشیم اما نتوانیم تأثیر بگذاریم، کم اثر خواهیم بود.
نظری در این باره توضیح می‌دهد: ضریب تأثیر گذاری از خود تأثیر گذاری در برنامه‌های آموزشی کشورمان مهم‌تر است. در واقع ما با دو مفهوم روبرو هستیم یک مفهوم تأثیر گذاری و دو مفهوم ضریب تأثیر گذاری یعنی عمق این اثرگذاری برنامه‌های فرهنگی برای مخاطبان چه میزان بوده است؟ سنجش این موضوع دقیقاً همان نکته‌ای است که در خصوص اداره آموزش و پرورش استان سمنان و کشور می‌بایست به آن پرداخت.
وی می‌افزاید: اگر بخواهیم بر روی چند مدرسه اصطلاح درجه یک یا حتی دو در شهرهای بزرگ استان بحث کنیم خواهیم دید که شرایط بسیار خوب است اما کیفیت و کمیت آموزشی در روستاهای کوه زر دامغان، بی ارجمند شاهرود، پل ابریشم و فرومد و کالپوش میامی چطور است؟ مناطقی که همچنان مدارس کانکسی در آنها وجود دارد و سه الی پنج پایه تحصیلی در یک اتاق ۱۲ متری گرد هم می‌آیند آیا در آن بار نیز می‌توان گفت سخت افزارها و نرم افزارها توانستند اثرگذار باشند یا خیر؟
ضریب تأثیرگذاری
این کارشناس و صاحب نظر ادامه می‌دهد: این موضوعی است که در مقوله ضریب تأثیرگذاری می‌توان بر روی آن صحبت کرد در واقع زمانی ضریب تأثیر گذاری برنامه‌های آموزش و پرورش در استان مثبت خواهد بود که از دورترین نقطه بی ارجمند تا بزرگترین مدرسه سمنان کیفیت ارائه خدمات از طریق نرم مغز افزارها در نزدیک‌ترین حالت ممکن باشد نمی‌گویم شبیه چون این کار امکان پذیر نیست یا دست کم بسیار ایده آل گرایانه است.
نظری همچنین می‌افزاید: نیروی انسانی و برنامه یکی از ارکان مهم تأثیرگذار در ارائه خدمات آموزش و پرورش است کافی است نگاهی به قبولی‌های آزمون استعدادهای درخشان و ترکیب مدارس آنها بیاندازیم و مسئولان آموزش و پرورش استان سمنان به این سوال پاسخ بدهند که آخرین باری که دو دانش‌آموز برای مثال از کالپوش و یا کوه زر دامغان در این آزمون قبول شدند چه زمانی بوده است؟ لذا باید ساختار را به صورت کلی اصلاح کنیم و تنها به فکر تأثیرگذاری برنامه‌ها نباشیم بلکه باید ضریب تأثیرگذاری را هم بالا ببریم.
وی می‌گوید: بسیاری مدارس روستایی ما اصلاً کتابخانه ندارند در همین شهرهای شاهرود و دامغان مدارس بسیاری هستند که کتابخانه ندارند لذا شما به عنوان سیاست گذار به صورت ماهانه ده طرح کتابخوانی در مدارس استان برگزار کنید، بدون کاشت و داشت نمی‌توانید برداشت مناسبی کنید چرا که تأثیرگذاری آن طرح کتابخوانی برای چند مدرسه و چند دانش‌آموز بیشتر نخواهد بود و این مفهوم عمق تأثیر و ضریب آن است.
اقدامات آموزش و پرورش
بی شک آموزش و پرورش در استان سمنان در راستای عدالت آموزشی تلاش کرده و کسی منکر نیست اما آنچه کارشناسان می‌گویند ساختارهایی است که می‌بایست تغییر کند وگرنه کسی منکر این خدمات نمی‌شود برای مثال عادل خالقی مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان از اجرای ۱۰۰ طرح آموزشی در استان با اولویت مناطق محروم در راستای توسعه عدالت آموزشی خبر داده است.
همان موضوعی که سید محمدرضا هاشمی استاندار سمنان نیز درباره آن گفت: اجرای ۱۰۰ پروژه آموزشی به منظور جمع‌آوری مدارس خِشتی، گِلی، کانکسی و سایر موارد با ظرفیت ۷۰۰ کلاس درس و اعتباری بالغ بر دو هزار میلیارد تومان طی تفاهم نامه با قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) در دستور کار است.
آموزش و پرورش همچنین اعلام کرده که امید آفرینی، تقویت ایمان و تربیت دینی دانش آموزان در دستور کار سال تحصیلی جدید خواهد بود همانطور که ابوالقاسم طاهری مشاور اجرایی مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان اعلام کرد: باید مدارس دولتی از فضای خوبی برخوردار شوند از سویی کیفی بخشی مدارس دولتی هم مورد توجه قرار گیرد. همچنین در استخدام و به کار گیری همکاران آموزشی شایستگی‌های تخصصی و حرفه‌ای و منافع آموزش و پرورش و به دور از نگرش‌های جناحی و سیاسی مدنظر است تا اهداف عالی دستگاه تعلیم و تربیت و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش محقق شود.
اصلاح ساختاری نیاز است
اصلاح نظام ساختاری آموزش و پرورش یکی از مهمترین بحث‌هایی است که در دولت‌ها پیرامون آن صحبت‌های فراوان شده است مجلس شورای اسلامی نیز بر آن تاکید دارد آن طوری که نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس در جمع معلمان شهرستان میامی به این موضوع اشاره کرد و گفت: تنها وزیری که از ابتدای دولت رئیسی رأی نیاورد، آموزش و پرورش بود لذا این نشان می‌دهد که آموزش و پرورش برای مجلس بسیار اهمیت دارد.
اما برخی کارشناسان عقیده دارند که اصلاح ساختاری در صورت جواب می‌دهد که ما در کنار نرم افزار و سخت افزار مغز افزار مناسب را هم داشته باشیم به عبارت دیگر به ابزار موجود شامل تجهیزات و امکانات همچنین برنامه‌های تحصیلی یک بعد سوم نیز اضافه کنیم به نام مغز افزار؛ یعنی کسی که بتواند رابطه میان یک سازمان تصمیمات و برنامه‌های آن با مخاطب باشد.
ساختار باید وارونه شود
اصلاح ساختاری چگونه باید رقم بخورد؟ مهدی عرب عامری مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: هر ارگان یا سازمانی دارای سه سطح است، سطح مدیریت که در واقع وظیفه سیاست گذاری را دارند سطح مدیران میانی که ابلاغ کننده سیاست‌های سازمان در زیست بوم ادارات کل هستند و سوم کارشناسان که در واقع رابطه بین سازمان و مردم محسوب می‌شود و می‌بایست در کنار اجرای درست به ابلاغ‌ها نسبت به بازخوردها هم بی تفاوت نباشند.
عرب عامری با اشاره به اینکه در مجموعه آموزش و پرورش نیز چنین موضوعی را شاهد هستیم یعنی یک برنامه‌ریزی و سیاستگذاری از بالا وجود دارد، ابراز کرد: مدیرانی هستند که برنامه را ابلاغ و کارشناسان نیز آن را اجرا می‌کند اما مشکل اینجا است که به تمام این حرف‌ها می‌بایست بحث تأثیرگذاری را نیز افزود این تأثیرگذاری زمانی می‌تواند برای مخاطب مؤثر باشد که چرخه برنامه‌ریزی آموزش و پرورش اتفاقاً برعکس باشد.
وی افزود: به عبارت دیگر برنامه‌ریزی و سیاستگذاری از پایین و در کف زیست بوم با توجه به شرایط فرهنگی اقتصادی و حتی جغرافیایی توسط مغز افزار صورت بگیرد و سپس از مدیران شهری شهرستانی، استانی و کشوری تقاضا شود تا پیرامون آن اعتبارات و یا برنامه‌ها سیاست گذاری گردد یکی از راهکارهایی که می‌تواند شرایط آموزش و پرورش کشورمان را تغییر دهند همین برعکس کردن شیوه برنامه‌ریزی است.
مغز افزار را مرکز قرار دهیم
این صاحب نظر مسائل آموزشی اعتقاد دارد سال‌ها است از بالا برنامه‌ریزی و از پایین اجرا کرده‌ایم می‌توان یک سال به عنوان نمونه از پایین برنامه‌ریزی و از بالای اجرا خواست تا شاید بتوان سیاست‌های منطبق بر زیست بوم را با اثرگذاری بیشتری به اجرا درآورد زیرا یکی از آفت‌های کار آموزش و پرورش در سال‌های اخیر بی توجهی مدیران سطوح عالی به شرایط استان‌ها بوده است قاعدتاً نمی‌توان یک نسخه واحد را برای گلستان سیستان و بلوچستان و سمنان پیچید لذا باید به هر استانی با شیوه زیست بوم همان استان توجه کرد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد آموزش و پرورش برای تغییر در ساختار باید دو موضوع را مد نظر قرار بگیرد اول استخدام معلمان توانمند و دوم تغییر شیوه از نمره محوری به یادگیری است. کارشناسان عقیده دارند که اگر بخواهیم برنامه درستی داشته باشیم اتفاقاً به جای مدیران باید مغز افزارها یا همان معلمان و مدیران کف جامعه درباره آن نظر بدهند نه اینکه آنها تنها مجری طرح‌ها باشند.
در خاتمه باید گفت آموزش و پرورش استان سمنان در سال‌های اخیر توانسته عملکرد بسیار خوبی در زمینه آموزش‌های جنبی، علمی، فرهنگی و هنری و… داشته باشد اما باید پذیرفت که مجموعه سیستم آموزشی کشورمان درگیر ضعف‌هایی است که باید برای برطرف کردن آن برنامه داشت. ضعف‌هایی که نمی‌گذارد آموزش و پرورش از ابلاغ محوری به نیاز محوری، تغییر کند.
