مطالعه مردم‌شناختی آیین‌های اربعین در ایران و عراق انجام شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، زهرا زارع عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی و مجری طرح گفت: آئین زیارت اربعین با وجوه گوناگون فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود، بستری مناسکی است با پیچیدگی‌های فراوان و لایه لایه که در سال های اخیر از سوی اندیشمندان علوم اجتماعی مورد اقبال و مطالعه قرار گرفته است، اما با توجه به اینکه سهم کتب و مقالات پژوهشی با رویکرد مردم‌شناسی در این حوزه بسیار اندک و ناچیز بوده، پژوهش حاضر به مطالعه‌ای مقدماتی(pilot study) حول محور چگونگی اشکال رفتار آئینی و مناسکی زیارت اربعین پرداخته است.

وی افزود: مستندسازی و ارائه تصویری کلی از زوایای گسترده تحقیق در گام نخست، موجب فراهم کردن زمینه‌های پژوهشی و تحقیقاتی در حوزه تجزیه و تحلیل فرهنگ و آداب و رسوم شیعی و تحلیل تغییرات و تطورات مناسکی و گفتمانی و نیز تحلیل نقاط قوت و چالش‌های احتمالی این آئین را به دنبال خواهد داشت.

عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی بیان کرد: در گزارش مقدماتی پیش رو به طرح موضوعاتی از این دست پرداخته شده است: فلسفه زیارت اربعین و پیشینه آن، اربعین و نمادپردازی عدد چهل در سنت اسلامی و به طور خاص سنت شیعی و عرفانی، جایگاه زیارت اربعین در متون حدیثی و فقهی، احیای سنت پیاده روی توسط علمای دینی در ده‌های گذشته، تحولات سیاسی_ اجتماعی دهه‌های اخیر در عراق و فضای باز دوران پساصدام، ساختار جمعیتی و فرهنگی و گفتمان‌های اصلی عراق، معرفی مسیرهای پیاده‌روی اربعین، مؤلفه‌های اساسی و خرده آئین‌های مناسک اربعین که هریک از آنها را می‌توان نمودی از تجربه قدسی زائران اربعین مانند موکب‌ها و چگونگی خدمات و ساختار و تنوع آنها، خوراک، نذورات، نحوه عزاداری و عناصر آن مانند زنجیرزنی، هوسه‌خوانی و تشابیه دانست.

مجری طرح پژوهشی مطالعه مردم‌شناختی آئین‌های اربعین در ایران و عراق در چهارچوب‌های تدوین بانک اطلاعات اطلس مردم‌نگاری ایران تصریح‌کرد: تحقیق پیش رو از سنخ تحقیق کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی است و نگارنده می‌کوشد در قالب خرده‌روایت‌هایی کوتاه، آنچه که در پیاده‌روی اربعین رخ می‌دهد را به تصویر کشیده و در قالبی مردم‌شناختی تبیین کند.

وی افزود: همچنین این طرح پژوهشی با پیوند مطالعات تاریخی با دانش مردم‌شناسی در پی ترسیم تصویری چندوجهی، واضح و مستند از مناسک اربعین است و می‌کوشد تحلیلی انتقادی از این آئین ارائه کند.