در پژوهشگاه میراث فرهنگی؛
کرسی ترویجی نمادهای متافیزیکی فرش فارس به همت معاونت فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، آزاده پشوتنی‌زاده عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی ارائه دهنده این کرسی که ناقدان آن سمانه کاکاوند عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و آپه‌نا اسفندیاری عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی بودند و مدیریت آن را طیبه عزت‌الهی‌نژاد مدیر گروه پژوهشی هنرهای سنتی برعهده داشت به طرح مسئله و پرسش‌های این حوزه پرداخت.
وی با بیان‌اینکه موطن فرش عرب-جنی با نقوش خاص خود، اُستان فارس است، گفت: تعداد این نوع فرش بسیار نادر و تنها تصویر پنج نمونه سه تخته آن با زمینه سفید و ۲ تخته دیگر با زمینه آبی (تیره و روشن) از آن در کتب و نشریات مختلف به چاپ رسیده است و از حیث یگانگی می‌توان گفت که متأسفانه هیچ نمونه‌ای از این نوع فرش حتی در موزه ملی فرش ایران و دیگر موزه‌های ایران وجود ندارد.
عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی با اشاره به اینکه این فرش‌ها دارای نقشمایههای متافیزیکی هستند که اکنون به سبب واهمۀ بافندگان از «جِن» ندرتاً بافته می‌شوند، افزود: برخی از نقش‌مایه‌ها در فرش‌های زمینه آبی (تنالیته‌های مختلف آبی) و زمینه سفید مشترک هستند اما در نقش مایه‌های اصلی تفاوت بسیار دارند.
پشوتنی‌زاده اظهارکرد: در فرش‌های زمینه آبی تصاویر تکرارشونده از ایزدبانوی ناهید، فضای دریا (دریای اسطوره‌ای فراخکِرد) را به تصویر می‌کشد، علاوه برآن داستان صَخَر جِنی [پادشاه دریاها] و قرار گرفتن خاتم حضرت سلیمان (ع) در شکم ماهی (تصویر مرکزی فرش) تأییدی برای معرفی فضای دریاگون فرش است اما نقشمایههای موجود در فرش زمینه سفید، حاکی از فضای آسمان است که علاوه بر ایزدبانوی ناهید در فرم سیاره زهره (نماد صور فلکی) بانویی با دامن قهوه‌ای به همراه دانه‌های رنگین و بالاتنه آبی، حوالی ایزدبانوی ناهید ایستاده که یادآور ایزدبانوی اشتاد و یاریگر وی، ایزد تشتر (ستاره تیشتر) است.
وی افزود: نمادهای دیگر متعلق به مردان سبز و آبی‌پوشی است که ایزدبانوی اشتاد را همراهی می‌کنند و ایشان بر اساس توضیحات موجود در ادبیات دینی زرتشتیان، ایزدان زامیاد و تیشترند که در ادوار اسلامی ایران به حضرت خضر (ع) و الیاس (ع) تبدیل شده‌اند.
پشوتنی‌زاده تصریح کرد: اهمیت رنگ زمینه (آبی یا سفید) تعیین‌کنندۀ انواع نقشمایههای متافیزیکی در این گونه خاص از فرش فارس است که فضای دریا، ایزدبانوی ناهید پیشااسلامی را با داستانهای حضرت سلیمان (ع) و فضای آسمان، ایزدبانوی اشتاد، ایزد تشتر و زامیاد پیشااسلامی را با داستانهای حضرت خضر (ع) و الیاس (ع) پیوند می‌دهد.
وی در ادامه، اینکه ارتباط نمادهای متافیزیکی پیشااسلامی با پیامبران ادیان سامی در هر دو زمینه آبی و سفید فرش چیست؟ و توصیفات موجود در ادبیات دین زرتشت و ادیان سامی به همراه اعتقادات مردم ایران چگونه به تحلیل نماد پیامبران موجود در این نمونه از فرش یاری می‌رساند؟ را به عنوان پرسش‌های این کرسی عنوان و به موارد مطروحه توسط ناقدان پاسخ گفت.
