گرگان- افزایش حریق ناشی از تغییرات اقلیمی در جنگل‌های هیرکانی نگرانی علاقمندان به طبیعت را به همراه داشته که به زعم کارشناسان مهم‌ترین راهکار برای کاهش خسارت‌ها استفاده از توان بومیان است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- اعظم محبی: آتش سوزی یکی از عوامل اصلی تغییر در اکوسیستم‌های طبیعی از جمله جنگل‌ها است که در سال‌های مختلف و بر اساس تغییرات اقلیمی، شدت و ضعف تأثیرات مخرب آن افزایش یا کاهش می‌یابد.
بر اساس گزارش هواشناسی گلستان هفته گذشته و پیش رو، زمانی پر ریسک برای وقوع حریق در جنگل‌های هیرکانی بوده و به همین سبب اداره کل منابع طبیعی گلستان، همه نیروی انسانی و ظرفیت لجستکی خود را در حالت آماده‌باش درآورده تا جایی که دو فروند بالگرد اطفای حریق در فرودگاه کلاله مستقر است.
خشکسالی بی سابقه و کاهش شدید رطوبت کف جنگل، وجود َسوخت طبیعی مانند لاش برگ‌ها، تنه درختان و شاخه‌های خشکیده سبب شده تا هر خطای انسانی آتش سوزی گسترده در جنگل‌های گلستان را به همراه داشته باشد.
سرزمین هیرکان یکی از استان‌های غنی در حوزه جنگل محسوب می‌شود، وسیع‌ترین رویشگاه سرخدار ایران در شهرستان علی‌آباد کتول و غنی‌ترین رویشگاه‌های بلوط «بلندمازو» جهان در شهرستان گالیکش قرار دارد و سایر رویشگاه‌های منحصر به فرد، ارزش ژنتیکی جنگل‌های گلستان را چند برابر کرده به همین دلیل مدیران استان در تلاش هستند از همه ظرفیت‌ها برای صیانت و حفاظت از جنگل‌های گلستان استفاده کنند.
تقویت نیروی انسانی و ادوات موتوری، راهکار نهادهای متولی برای حراست از جنگل‌ها و مراتع استان بوده و دیگر اقدامات مانند راه اندازی و استقرار ایستگاه آتش نشانی روستایی، مستقر شدن خودروهای سبک برای انتقال تجهیزات، استقرار ایستگاه دیدبانی و افزایش گشت زنی شبانه روزی هم برای حفظ گنجینه‌های چند میلیون ساله هیرکانی در دستور کار است و مدیران منابع طبیعی با این اقدامات تلاش می‌کنند جلوی تکرار آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی استان را بگیرند.
با توجه به اینکه گلستان طبق اعلام مسئولان با کمبود نیروی جنگلبانی و قرقبان روبرو است، استفاده از ظرفیت بومیان منطقه برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی امری ضروری است. مردم روستایی و افرادی که در حاشیه جنگل‌ها زندگی می‌کنند می‌توانند با مشاهده سریع آتش قبل از رسیدن عوامل منابع طبیعی در اطفا حریق نقش مؤثری داشته باشند لذا باید برنامه ریزی جدی برای استفاده از ظرفیت مردم و تجهیز آنها به ادوات اطفا حریق انجام شود.
همراه کردن بومیان مؤثرتر از خرید تجهیزات
یک پژوهش‌گر علوم جنگل در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: حراست و پاسداری از جنگل‌های هیرکانی چاره‌ای جز با بهره‌گیری از ظرفیت بومیان محقق نمی‌شود.
پاسداری از جنگل‌های هیرکانی بدون بهره‌گیری از ظرفیت بومیان محقق نمی‌شود روح الله رستمی افزود: در بسیاری از کشورهای پیشرفته با سازوکارهای علمی و اقتصادی، همراهی بومیان با نهادهای دولتی در حفاظت از طبیعت به طور محسوسی افزایش یافته است.
وی گفت: متأسفانه برخی موارد از آتش‌سوزی های ثبت شده در جنگل‌های شمال، عمدی برآورد شده است که این امر بیانگر نارضایتی برخی بومیان از اجرای قوانین سرسختانه در حوزه جنگل و زنگ خطری جدی برای این میراث کهن است.
رستمی بیان کرد: برای آنکه بتوانیم کمبود نیرو در حوزه ادارات منابع طبیعی استان را برطرف کنیم، چاره‌ای جز استفاده از ظرفیت سمن‌های حامی طبیعت، پایگاه‌های بسیج و روستاییان حاشیه مناطق جنگلی نداریم.
وی تأکید کرد: سرمایه گذاری برای همراه سازی این گروه‌ها در حفاظت از جنگل‌ها به مراتب مؤثرتر از خرید تجهیزات سخت افزاری است هرچند توجه به تکنولوژی‌های نوین و اینترنت اشیا هم می‌تواند نقش مهمی در مقابله با حریق در جنگل‌های شمال کشور داشته باشد.
رستمی اضافه کرد: در سال جاری که تغییرات اقلیمی شدیدی را شاهد هستیم باید هر چه سریع‌تر با بسیج امکانات و نیروهای غیرسازمانی، توان مقابله با آتش سوزی را افزایش دهیم.
ضرورت اصلاح قوانین
یکی از اهالی روستای جعفرآباد گرگان هم به خبرنگار مهر گفت: در سالیان گذشته که دولت سختگیری کمتری برای ورود احشام به جنگل می‌کرد تعداد حریق‌های جنگلی کمتری را در گلستان شاهد بودیم اما از وقتی که قوانین جدیدی برای حفاظت از جنگل وضع شده است شاهد افزایش حریق در عرصه‌های منابع طبیعی هستیم.
غلامحسین تجری افزود: در سالیان گذشته چوپانان و گالش های روستایی به عنوان یکی از نیروهای حفاظتی در کمترین زمان ممکن با آتش‌سوزی‌های احتمالی مقابله می‌کردند و اجازه گسترش حریق را نمی‌دادند اما در حال حاضر که جنگل از دام و احشام خالی شده، زمان زیادی برای شناسایی محل حریق صرف می‌شود و معمولاً تا وقتی که جنگلبانان به منطقه حریق برسند بخش زیادی از جنگل خاکستر شده است.
تجری بیان کرد: در گذشته در بخش‌های مختلف جنگل، دام سراهای زیادی وجود داشت و این افراد خود به عنوان یک آتش‌نشان عمل می‌کردند اما امروز خلأ وجود این افراد احساس می‌شود.
وی گفت: اگر دولت به فکر حفظ جنگل و نگه داشتن آن برای آیندگان است باید با اصلاح قوانین و مقررات بار دیگر امکان بهره برداری معقول روستاییان از جنگل را فراهم کند.
برگزاری دوره‌های آموزشی در ۴۰ روستا
برای اطلاع از برنامه‌های منابع طبیعی در استفاده از بکارگیری نیروهای بومی در عملیات اطفای حریق با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفتگو کردیم، عبدالرحیم لطفی به خبرنگار مهر گفت: مقوله حراست و صیانت، یک فرآیند فیزیکی محض نیست بلکه یک رویکرد و موضوع اجتماعی است.
لطفی افزود: پراکنش جنگل‌های گلستان در گستره حدود ۴۰۰ هزار هکتار از شرق تا غرب سرزمین هیرکان به نحوی است که امکان حفاظت مطلق با تکیه بر نیروهای اداری و اجرایی این اداره کل امری سخت و غیر ممکن است.
وی با اشاره به نقش جنگل در معیشت و زندگی روستانشینان گلستان، ادامه داد: از گذشته‌های دور تاکنون بخشی از اقتصاد روستانشینان به مقوله جنگل و بهره برداری از فرآورده‌های جنگلی متکی بوده است.
لطفی گفت: با توجه به تغییر برخی قوانین و محدودیت‌های بهره برداری، امکان بهره‌مندی بومیان از مواهب الهی در جنگل‌ها کاهش یافته است.
وی بیان کرد: برای آنکه بتوانیم از جنگل‌ها به عنوان میراث چند میلیون ساله استان گلستان حفاظت کنیم باید به‌طور جدی روستاییان و جوامع محلی را در امر حفاظت مشارکت دهیم.
لطفی گفت: در حال حاضر در ۴۰ روستای گلستان دوره‌های آموزشی و مهارت آموزی برای مقابله با حریق جنگل برگزار شده و ۲۰ روستای گلستان هم به ادوات و تجهیزات مقدماتی برای اطفا حریق تجهیز شده‌اند.
وی افزود: در نظر داریم حداقل اهالی ۱۰۰ روستای حاشیه جنگل را برای مقابله با حریق احتمالی به تجهیزات مقابله با حریق مجهز کنیم و این روند ادامه دارد.
۲۷۰ فقره آتش در عرصه‌های منابع طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان عنوان کرد: از ابتدای سال جاری تاکنون ۲۷۰ فقره حریق در جنگل‌های استان به ثبت رسیده است که بر اساس آن صدها هکتار از جنگل‌های گلستان در آتش سوخت.
لطفی به حوادث و اتفاقات چند روز اخیر اشاره کرد و گفت: در ۷۲ ساعت گذشته ۲۵ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌های استان به وقوع پیوسته است که بر اثر آن ۴۵ هکتار از عرصه‌های جنگلی در آتش سوخته است.
وی از وجود ۵۵۰ نیروی حفاظتی در استان خبر داد و تأکید کرد: گلستان با کمبود نیروی جنگلبان و قرقبان روبرو است و لازم ۲۵ درصد افراد فعلی به ظرفیت نیروهای حفاظتی استان اضافه شود.
لطفی در خصوص تجهیزات هم گفت: علاوه بر ارتقا توانمندی نیروهای اداری و عملیاتی، در حوزه توسعه سخت افزارهای مقابله با حریق هم فعالیت‌های مطلوبی در دستور کار این اداره کل قرار دارد.
وی افزود افزایش تعداد دوربین‌های پایش حریق، نصب سنسورهای حرارتی در مناطق پرریسک و توسعه شبکه بی سیم بین شهرستانی از جمله اقدامات انجام شده در این بخش است.
حریق در جنگل و عرصه‌های طبیعی در گلستان موضوع جدیدی نیست ولی خشکسالی کم سابقه امسال و کاهش شدید رطوبت کف جنگل سبب شده تا با هر خطای انسانی زمینه بروز آتش سوزی در این استان سر سبز شمالی فراهم شود لذا برای حفظ جنگل‌های هیرکانی که بانک ژن محسوب شده و محیط زیست صدها گونه موجود زنده هستند باید حراست از آن را جدی تر دنبال کرد که یکی از این راه‌ها استفاده از توان نیروهای بومی است.
