گزارش مهر از پرونده پیشنهادی ایران به یونسکو؛
ساختمان مخابرات شیراز نه در حریم و عرصه بلکه در حیاط دیوانخانه قرار گرفته و مانع جدی برای ثبت جهانی پرونده محور زندیه است پرونده ای که باید تا سال دیگر به یونسکو ارسال شود.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ دیوانخانه قوام ملکی یا دیوان خانه وکیل یکی از بناهای تاریخی شیراز است که تا فروردین ماه امسال در آن به روی گردشگران بسته بود. این عمارت از دهه ۷۹ تا کنون در حال مرمت است و با این وجود خیلی اوقات درش به روی گردشگران بسته بود و همین باعث می‌شد تا مرمت‌ها دوباره تجدید شود چون کسی به وضعیت آن رسیدگی نمی‌کرد. اما محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس آن را باز کرد با این امید که بتواند آن را در زمره پرونده ثبت جهانی محور زندیه قرار دهد.
این عمارت جایگاه دستگاه اداری کریم خان زند بوده است و مردم شکواییه ها و تقاضای خود را به اینجا می‌آوردند. ورودی بنا در عصر زند از ضلع شرقی بود و از طریق معبری تاق دار به ارگ متصل بود. روبروی بنا، باغ و حیاطی بزرگ با حوض‌های تزئینی قرار داشت. در دوران زندیه دو ستون سنگی در جلو آن بوده است؛ اما آقا محمد خان قاجار پس از به حکومت رسیدن، آن دو را به تهران برد و به جای آنها، دو ستون چوبی کار گذاشت. این عمارت، حیاطی بسیار وسیع داشته و به باغ نظر متصل می شده است. در دوره رضا شاه پهلوی درختان آن را بریدند و ساختمان پست خانه، مخابرات و بانک ملی مرکزی شیراز را در آن ساختند.
ساختمان شرکت پست، در مهر ماه سال ۱۳۸۲ تخریب و پی‌های حیاط دیوان خانه از زیر آن پیدا شد. حالا از آن مجموعه، تنها ساختمان مخابرات است که به عنوان ساختمان مزاحم برای پرونده زندیه شناخته شده است چون قسمت اعظمی از حیاط به واسطه این بنا نصف شده و منظر دیوانخانه را نیز از بین برده است.
عمارت زیبای دیوانخانه که روزگاری ساختمان اداری زندی ها در شیراز بوده؛ ۸۴۰ مترمربع مساحت دارد و در ۲ طبقه با سنگ و آجر به دستور کریم خان زند ساخته شده است. این بنا با معماری درون گرای آن دوران یک مشکل بزرگ دارد و آن هم وجود ساختمان مخابرات واقع در حیاط این بناست. ساختمانی که ۵۰ سال پیش ساخته شد و عملاً بخش زیادی از این بنا را اشغال کرد. حالا هر کسی که وارد این عمارت می‌شود باید از کنار ساختمان مخابرات رد شود، تابلوی کوچکی را در ۵۰ قدمی ارگ کریم خانی پیدا کند که نوشته این اثر در فهرست میراث ملی واقع شده است.
پس از آن وارد حیاط کوچکی شود که نصف بیشترش، آن طرف فنس قرار دارد جایی که محدوده ساختمان مخابرات می‌شود. اما وقتی به عمارت اصلی دیوانخانه نگاهی بیندازی متوجه شکوه این باغ عمارت خواهید شد. عمارتی که رو به رویش یک حوض بزرگ با درختانی سر به فلک کشیده داشته است اما از آن تنها بخش کوچکی در اختیار عمارت باقی مانده است.
این عمارت که در کمیته نفایس ملی سال ۱۴۰۰ به عنوان اثر ملی نفیس شناخته و با واگذاری آن به بخش خصوصی مخالفت شده بود؛ همه نوع هنر دوره زندیه را داراست، بیرونش را حجاری سنگ کرده‌اند، نمای بیرونی ارسی های قدیمی دارد. مقرنس کاری‌ها و نقاشی‌های مکتب شیراز از ویژگی‌های مهم آن است. بخش اصلی اتاق داخلش نقاشی‌های رنگی شده که هنوز آثارش وجود دارد به خصوص وقتی که تمیز و کمی مرمت شد. تزئیناتی که در این بنا به کار رفته زمانی در ارگ کریمخانی نیز وجود داشته است.
حالا این بنای تاریخی جزو دیدنی‌های شیراز است ولی باید جزو محور جهانی زندیه نیز قرار گیرد. چون قرار است این پرونده تا سال دیگر تهیه و برای ثبت در فهرست پیشنهادی به یونسکو ارسال شود.
ولی مشکل این عمارت قرار گرفتن ساختمان مخابرات در حیاط است. شهرداری در نظر دارد تا با آزادسازی بخش‌هایی از اطراف ارگ کریمخانی، میدانی مانند میدان نقش جهان در اصفهان ایجاد کند اگر این اتفاق بیفتد؛ باید ساختمان مخابرات تخریب و مابقی عمارت عین به عین ساخته شود. در آن صورت با آزادسازی حریم ارگ کریمخانی و احیای بازار قدیمی، دیوانخانه در همسایگی میدان بزرگ قرار می‌گیرد. این میدان قبلاً هم وجود داشته است و به عنوان میدان عمومی شهر، به آن میدان توپخانه می‌گفتند.
در این باره، محمد ثابت اقلیدی مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس به خبرنگار مهر می‌گوید: شهرداری شیراز تا حدود تملک‌ها برای احیای میدان توپخانه یا نقاره خانه را انجام داده است. ولی ساختمان مخابرات، هنوز تملک نشده و ما پیگیر تملک آن هستیم. چون این بنا منظر محور زندیه را تخریب کرده و مانع ثبت جهانی است.
وی با تاکید بر اینکه احیای دیوانخانه جزو اولویت‌های ماست می‌گوید: پس از احیای این بنا، مرمت ارگ کریمخانی را هم امسال انجام می‌دهیم تا یک مسیر دسترسی مشابه تخت جمشید داخل ارگ ایجاد کنیم. در سفر دوم هیأت دولت، مصوب شد که محور زندیه باید ثبت جهانی شود، مهمترین مشکل اتصال دیوانخانه به عنوان یکی از عناصر کلیدی با محور زندیه است. باید این بناها به هم متصل شوند. حتی موزه پارس هم که در نزدیکی ارگ است و در محور زندیه قرار دارد مرمت اساسی می‌شود.
اقلیدی می‌گوید: اگر برای موزه منطقه‌ای اعتبار جذب کنیم، اشیای موزه پارس را به آنجا انتقال می‌دهیم تا موزه پارس و باغ نظر به آرامگاه کریمخان زند تبدیل شود مانند آرامگاه سعدی و حافظ که در شیراز داریم در آن صورت اسم موزه پارس هم برداشته می‌شد. مغازه‌های اطراف هم باید با آرایه ها و نماهای منطبق با ارگ استانداردسازی شوند.
…..
عکس‌ها از خلیل امامی
