شب سیدمحمد محیط طباطبایی با رونمایی از تمبر یادبود او در تالار ایران باستان موزه ملی ایران در حالی برگزار شد که با توجه به شیوع کرونا، بیشتر سخنرانی‌ها به صورت از پیش ضبط شده بود.
به گزارش خبرنگار مهر، تمبر یادبود سیدمحمد محیط طباطبایی، سی و چهارمین تمبر یادبود از مشاهیر ایران است که خرداد سال گذشته با انتشار تمبر یادبود جلال آل احمد و سیمین دانشور آغاز شد.
در این نشست که به همت مجله بخارا و علی دهباشی برگزار شد، محسن میرزایی از پیشکسوتان روزنامه نگاری و صنعت تبلیغات با وجود کهولت سن در نشست حاضر شده بود، گفت: گرچه من به طور مستقیم شاگرد استاد محیط طباطبایی نبودم اما می‌توانم بگویم مشوق ورود من به برخی از کارهایی که دوست داشتم، ایشان بود.
او در ادامه گفت: ۲۴ یا ۲۵ ساله بودم و دستیار سردبیر روزنامه اطلاعات. به من آدرسی دادند و گفتند برو و مقاله‌ای را بگیر. من رفتم خانه استاد محیط که خدا را شکر هنوز باقی است، با خوشرویی از من پذیرایی کردند و گفتند اهل کجایی و گفتم زنجانی الاصل هستم اما تهران بزرگ شدم پس از کمی پرس و جو به من گفتند که آیا از نوادگان حاج سید ابوالقاسم مجتهد زنجانی و پسرش حاجی میرزا ابوطالب مجتهد زنجانی هستی؟ من تا آن زمان درباره سابقه خانوادگی ام چیزهایی می‌دانستم که معمول بود و ارزش تاریخی نداشت. استاد به من گفتند کتاب‌ها و اسناد جدم را جمع آوری کنم و محفوظ نگه دارم. بعد از آن مدتی ایران نبودم و وقتی به ایران بازگشتم سخنان استاد را به یاد آوردم، مدتی بعد هر آخر هفته، کارمند دفتری ام را با چند گونی به زنجان می‌فرستادم تا از زیرزمین خانه پدری اسناد و کتاب‌ها را برایم بیاورد. آنها را مطالعه می‌کردم هرکدام با هدفم که کشف ارتباط سیدجمال الدین اسدآبادی با پدربزرگم بود را نگه می‌داشتم و باقی را پس می‌فرستادم که ای کاش پس نمی‌فرستادم چون همه از بین رفتند.
به گفته او تألیف مجموعه دو جلدی «تاریخچه بریگاد و دیویزیون قزاق (از کلنل دومانتویچ تا رضاخان میرپنج سوادکوهی)، مجموعه چهار جلدی روزنامه خاطرات غلامعلی خان عزیزالسلطان ملیجک نتیجه همان اسناد است.
میرزایی گفت: در سال‌هایی که من روزنامه اطلاعات بودم، روزنامه دو تحریریه داشت، یکی تحریریه اخبار روز که ما بودیم و دیگری تحریریه اصلی که استاد محیط طباطبایی و سعید نفیسی و امثالهم برای آن مطلب می‌نوشتند.
میرزایی در آغاز دهه پنجاه خورشیدی، مرکز پژوهش‌های تاریخی را در روزنامه اطلاعات راه اندازی کرد و مدیریت آن را برعهده گرفت.
او گفت: استاد محیط طباطبایی به من یاد دادند که هیچ وقت برای پول کار نکنم و این نصیحت ایشان برای من سرمشق زندگی شد.
میرزایی همچنین در پایان گفت که بعدها در تاریخ خواهند نوشت که علی دهباشی حتی با وجود کرونا، جلسات را تعطیل نکرد.
در ادامه سخنرانی‌های ضبط شده احمد مهدوی دامغانی، مهدی محقق، محمد جواد حجتی کرمانی، جواد مجابی، ناصرالدین پروین و جمشید کیانفر پخش شد.
نخستین معلم پدرم بود
سید احمد محیط طباطبایی، پسر استاد سیدمحمد در آغاز سخنرانی خود به تالار ایران باستان اشاره کرد، جایی که در سال ۱۳۴۷ کنگره بین المللی باستانشناسی در آن برگزار شد و مرحوم پدرش در آنجا سخنرانی کرد.
او گفت: پدرم در کل عمرش بیش از سه سال تحصیلات آکادمیک نداشت که این سال‌ها را در مدارس قاجاری و دارالفنون سپری کرد و سال ۱۳۰۴ از مدرسه دارالفنون دیپلم گرفت. اما در تمام این سال‌ها این کتاب و کتابخانه ها بودند که معلم او شدند. حتی خانه اش را جایی خرید که به کتابخانه مجلس و مسجد سپهسالار نزدیک باشد.
سیداحمد محیط طباطبایی در ادامه به نقش مادربزرگش در تربیت پدرش اشاره کرد و گفت: نخستین معلم پدرم، مادرش بود که از زنان فاضل زواره به شمار می‌رفت و نزد زنده یاد قشقایی فلسفه و علوم زمان را یاد گرفته بود.
او با یادآوری اینکه نخستین مقاله مرحوم پدرش در سال ۱۳۰۲ و آخرین آن در سال ۱۳۷۱ منتشر شد، گفت: حتی زمانی که از سوی جامعه مورد بی مهری قرار می‌گرفت تأثیری در انعکاس رفتارش نداشت و همچنان سخاوتمندانه می‌نوشت و یاد می‌داد. نقش پدر را در رساله نویسی و مقاله نویسی نباید از یاد برد. او بر این باور بود که عمر کوتاه است و فرصتی برای گردآوری مطالب نوشته شده دیگران وجود ندارد بنابراین باید خلق کرد. به این ترتیب بود که بیش از ۶۰۰ عنوان جدید را به صورت مقاله نوشت و تدریس‌های او درباره تاریخ تطور حکومت نیز به صورت کتاب منتشر شد. در آن زمان که مطبوعات تنها راه برقراری ارتباط با جامعه بود، پدرم از این فرصت برای آموزش و خطاب کردن مردم استفاده کرد.
به گفته رئیس کمیته‌های ملی موزه‌های ایران (ایکوم) علاوه بر روزنامه، سید محمد محیط طباطبایی به مدت ۲۰ سال از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۸ مدیر برنامه «مرزهای دانش» رادیو بود که روزهای پنجشنبه پخش می‌شد. او همچنین مبدع دانشگاه آزاد در دهه چهل بود منتها نه با معنای امروزی، بدین معنا که هرکس با هر سطح تحصیلاتی که دارد، آزاد باشد در آن مطالعه کند و از محضر اساتید بهره گیرد و اگر بخواهد مدرک بگیرد به دانشگاه‌های دولتی معرفی شود.
در خاتمه مراسم از تمبر یادبود استاد سیدمحمد محیط طباطبایی رونمایی شد.
مجله بخارا شماره ۱۳۷ خود را که خرداد و تیرماه ۱۳۹۹ منتشر شده بود به این استاد ادبیات و تاریخ اختصاص داده است.
میر سید محمد محیط طباطبایی (زادهٔ ۲۶ خرداد ۱۲۸۰ – درگذشتهٔ ۲۷ مرداد ۱۳۷۱) پژوهشگر ادبی، مورخ، منتقد و ادیب معاصر ایران بود.
