اخترشناسی
-
دانش و فناوری
احتمالا در آشوب‌های اولیه منظومه شمسی، مشتری در تشکیل ماه موثر بود
دانشمندان می‌گویند که طی کمتر از ۱۰۰ میلیون سال پس از پیدایش منظومه شمسی، رخدادی به نام «ناپایداری بزرگ» رخ داده است، رخدادی که در جریان آن ۴ غول گازی منظومه شمسی دچار اعوجاج و آشفتگی مداری شدند و اجرام کوچک‌تر منظومه شمسی را از مدارشان منحرف کردند. نتایج بررسی اخترشناسان نشان می‌دهد که تغییرات مدار مشتری ممکن است سبب ناپایداری مداری در سیاره‌ای به نام «تیا» شده باشد. به گفته آنها، ناپایداری مداری این سیاره درنهایت سبب برخورد آن…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: نتیجه‌گیری دانشمندان از برخورد دم دنباله‌دار با کاوشگر اولیس
6 آوریل 2000، آژانس فضایی اروپا اعلام کرد که برخورد تصادفی بین فضاپیمای اولیس و دم یک دنباله‌دار، دانشمندان را به این نتیجه رساند که دم دنباله‌دارها بسیار فراتر از آنچه تصور می‌شد گسترش یافته است؛ یعنی درست تا لبه منظومه شمسی. دو مقاله منتشرشده در Nature در این تاریخ گزارش کردند که چهار سال قبل، در 1 مه 1996، اولیس از کنار دم دنباله‌دار هایاکوتاکه که هسته آن بیش از 3.5 واحد نجومی (AU) بود، پرواز کرد. «گراینت جونز»…
-
دانش و فناوری
ساخت بزرگ‌ترین دوربین دیجیتال جهان به پایان رسید؛ LSST در یک قدمی بررسی جهان تاریک
رصدخانه «ورا روبین» به‌زودی بررسی یک دهه‌ای خود از فضا و زمان را با LSST آغاز می‌کند و کل آسمان نیمکره جنوبی را زیر نظر می‌گیرد. اما مأموریتی به این بزرگی به دوربینی با قدرت مساوی نیاز دارد. دوربین LSST خوشبختانه «آزمایشگاه ملی شتاب‌دهنده اسلک» برای ارائه آن آماده است. دانشمندان و مهندسان اسلک به‌طور رسمی ساخت دوربین LSST را کامل کردند. LSST بزرگ‌ترین دوربین دیجیتالی است که تابهحال ساخته شده است. این دوربین 3200 مگاپیکسلی به اندازه یک ماشین…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: بازگشت تصاویر وگا 1 به زمین
4 مارس 1986، وگا 1 شوروی تصاویر دنباله‌دار هالی و اولین تصویر از هسته آن را به زمین مخابره کرد. این فضاپیما به‌همراه فضاپیمای دوقلوی خود، یعنی وگا 2 در سال 1985 پرتاب شد. سپس از فراز زهره گذشت و فضاپیمایی تحقیقاتی را بر سطح سیاره رها کرد. فرودگری که وگا حامل آن بود اطلاعات مفیدی درباره زهره به زمین ارسال کرد. وگا 1 اولین مأموریت از پنج مأموریتی بود که به‌سمت هالی در آن ماه پرواز کرد؛ زیرا این…
-
دانش و فناوری
کشف مولکول‌های آب در دو سیارک؛ رمزگشایی از چگونگی انتقال آب از فضا به زمین
بررسی ترکیبات سیارک‌ها به اخترشناسان کمک کرده است تا از معمای چگونگی پراکندگی مواد، شامل آب، در سراسر منظومه شمسی، و چگونگی تغییر و تحول این پراکندگی در طول اعصار پرده بردارند. از آنجایی که آب، عنصری مهم برای تمامی حیات روی زمین است، پژوهشگران امیدوارند که این شناخت جدید، به یافتن مکان‌هایی برای جست‌وجوی حیات احتمالی، چه در منظومه شمسی و چه فراتر از آن، کمک کند. آنیسیا آردوندو، ستاره‌شناس که در این کشف مشارکت داشت، در اظهاراتی گفت:…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: راهیابی هالی به مقام ستاره‌شناس سلطنتی انگلیس
10 فوریه 1720، «ادموند هالی» به مقام دومین ستاره‌شناس سلطنتی انگلستان منصوب شد. راهیابی به مقام ستاره‌شناس سلطنتی هالی تحت تأثیر پروژه فلمستید برای گردآوری فهرستی از ستارگان نیمکره شمالی آسمان، تصمیم گرفت همین کار را برای آسمان جنوب انجام دهد. او برای انجام این کار ترک تحصیل کرد و به جزیره سنت هلنا در غرب آفریقا سفر کرد. او از آنجا می‌توانست نه تنها ستارگان جنوب، بلکه برخی از ستارگان شمالی را نیز ببیند و برای موقعیت‌یابی استفاده کند.…
-
دانش و فناوری
منشأ قدرتمندترین انفجار امواج رادیویی سریع در موقعیتی غافلگیرکننده ردیابی شد
فوران‌های رادیویی سریع (FRBs)، انفجارهای سریع امواج رادیویی از اعماق فضا هستند که بسیار قوی و مرموزند. اخترشناسان اکنون موفق شده‌اند منشأ قدرتمندترین و دورترین FRB را که تابهحال به ما رسیده است، ردیابی کنند که مرتبط با گروهی از هفت کهکشان است. این امواج به محققان بینشی درمورد محیط‌های مختلفی که می‌توانند چنین گسیل‌های عجیبوغریبی از نور ایجاد کنند، می‌دهد. براساس تصاویر جدید تلسکوپ فضایی هابل و تجزیه‌وتحلیل انجام‌شده توسط یک تیم بین‌المللی از محققان، این انفجار که FRB…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: گالیله اولین نامه خود را پس از رصد با تلسکوپ نوشت
در 7 ژانویه 1610، گالیله اولین نامه خود را در توصیف مشاهدات تلسکوپی نوشت. او در مشاهدات خود، سطح دهانه ماه را دید و نوشت: «مشخص است که ماه اصلاً سطحی یکنواخت، صاف و منظم ندارد، همان‌طور که بسیاری از مردم به صافی سطح آن و سایر اجرام آسمانی معتقدند. بلکه برعکس، ناهموار است. به‌طور خلاصه؛ مشاهده می‌شود که ماه به‌گونه‌ای است که استدلال عاقل نمی‌تواند نتیجه‌ای جز این داشته باشد که سطح آن پر از برجستگی‌ها و حفره‌هاست. درست…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: اپیمتئوس، قمر زحل کشف شد
18 دسامبر 1966 قمر زحل، اپیمتئوس، کشف شد. اپیمتئوس یکی از 150 قمر زحل است که مدار خود را با قمر دیگری به‌نام جانوس سهیم است. اخترشناسان تصور می‌کردند که تنها یک جسم در آن مدار وجود دارد، زیرا باور نمی‌کردند که دو قمر می‌توانند بدون برخورد در مدارهای تقریباً یکسانی بگردند. بر این اساس در تعیین ویژگی‌های مداری قمر مشکل داشتند. مشاهدات تصاویری بودند که در فاصله زمانی زیادی از یکدیگر گرفته شده بودند، به‌طوری‌که حضور دو جسم آشکار…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: اندازه‌گیری گذر زهره برای اولین‌بار
در 24 نوامبر 1639، «جرمیا هوراکس»، اخترشناس و روحانی انگلیسی، به همراه دوست و خبرنگارش «ویلیام کرابتری» گذر زهره را برای اولین‌بار اندازه‌گیری کرد. پیش‌بینی گذر دوم زهره هوراکس با استفاده از پیش‌بینی کپلر مبنی بر اینکه در سال 1631، زهره از خورشید عبور می‌کند، محاسبه کرد که این گذرها نه به‌تنهایی، بلکه به‌صورت جفت و با فاصله 8 سال از یکدیگر رخ می‌دهند. گذر دوم در کمتر از چهار هفته اتفاق می‌افتاد، بنابراین او تجهیزات خود را آماده کرد.…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: کشف هزارمین تپ‌اختر کهکشان راه شیری
13 نوامبر 1998، کشف هزارمین تپ‌اختر در کهکشان ما توسط رصدخانه جودرل بانک، دانشگاه منچستر، بریتانیا اعلام شد. تیم محققان متشکل از ستاره‌شناسان بریتانیا، استرالیا، ایتالیا و ایالات‌متحده آمریکا بود. آنها کهکشان راه شیری را برای تپ‌اخترهای رادیویی جدید با استفاده از تلسکوپ رادیویی پارکز 64 متری در نیو ساوت ولز، استرالیا بررسی کردند. در اوایل سال 1997 یک گیرنده «چند پرتو» روی پارکز نصب شد. این به اخترشناسان اجازه داد تپ‌اخترها را بسیار سریع‌تر از قبل پیدا کنند. استفاده…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: ابرنواختر تیکو کشف شد
در 6 نوامبر 1572، ستاره‌شناس آلمانی، «ولفگانگ شولر»، ابرنواختر تیکو را با چشمان غیرمسلح خود رصد کرد. او ستاره درحال انفجاری را در صورت فلکی کاسیوپیا مشاهده کرد که به اندازه زهره روشن بود و حتی در طول روز هم دیده می‌شد. ستاره‌شناسان واقعاً گیج شده بودند، زیرا به نظر می‌رسید که این ستاره از ناکجاآباد ظاهر شده است. شولر ممکن است اولین کسی باشد که آن را مشاهده کرده است، اما ستاره‌شناس دانمارکی، «تیکو براهه»، به‌طور گسترده کاشف معتبر…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: کلیسای کاتولیک از نحوه رسیدگی به پرونده گالیلئو گالیله پشیمان شد
31 اکتبر 1992، کلیسای کاتولیک از نحوه رسیدگی به پرونده گالیله پشیمان شد. «پاپ ژان پل دوم» کسی بود که به اشتباهات کلیسای کاتولیک در برخورد با گالیلئو گالیله در قرن هفدهم اذعان کرد. کلیسای کاتولیک روم اعتراف کرد که در 359 سال گذشته در محکومیت رسمی گالیله به‌دلیل تدوین نظریه‌های علمی که آن را بدعت می‌دانست، اشتباه کرده است. در سال 1969، پس از فرود انسان روی ماه، پاپ ژان پل دوم به بررسی دوباره پرونده ارتداد گالیله دستور…
-
دانش و فناوری
چه چیزی در فضا دانشمندان را به کاوش وامی‌دارد؟
روزی روزگاری پیش از آنکه انسان‌ها دریابند چه چیزی در بالای ابرها قرار دارد، آسمان و هرآنچه در آن بود (ستارگان) قلمرو خدایان آسمان بود و فقط افسانه‌ها بودند که سعی داشتند تا هرآنچه را که در آسمان وجود دارد، شرح دهند. اما کم‌کم با اکتشافات انجام‌شده و سعی و خطا در کشف آسمان بالای سرمان توسط دانشمندان اعصار مختلف، باورهای سنتی درهم شکسته شد و بشریت با علم نجوم و فضا آشنا گردید. دوره اکتشافات کیهانی آغاز شد و…
-
دانش و فناوری
تلسکوپ جیمز وب یک «جت استریم» غول‌پیکر را در سیاره مشتری کشف کرد
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا پدیده جدیدی را در جو مشتری کشف کرده است. در بالای ابرهای پیشرو و در موازات خط استوای این سیاره، یک جت استریم (رودباد) پرسرعت می‌گذرد. این جت استریم حدود 4800 کیلومتر عرض دارد و با سرعت 515 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند. جت استریم کشف‌شده، در لایه استراتوسفر پایینی و حدود 40 کیلومتر بالاتر از ابرها قرار دارد. این جت استریم برای دانشمندانی که آب‌وهوای مشتری را مطالعه می‌کنند حائز اهمیت است. این دانشمندان…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: دیوار بزرگ اسلون کشف شد
20 اکتبر 2003، دیوار بزرگ اسلون که زمانی بزرگ‌ترین ساختار کیهانی شناخته‌شده بشر بود، توسط دانشجویان دانشگاه پرینستون کشف شد. اسلون یک ساختار کیهانی است که از دیوار غول‌پیکری از کهکشان‌ها تشکیل شده است و 1.4 میلیارد سال نوری وسعت دارد. این دیوار بزرگ هرگز به‌طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفت و تنها ابرخوشه‌های درون آن بررسی شده‌اند. دیوار بزرگ اسلون اولین‌بار در سال 2003 از بررسی آسمان دیجیتال اسلون (SDSS) توسط «ریچارد گوت» و «ماریو جوریک» کشف شد. این…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: ابرنواختر کپلر در صورت فلکی مارافسای مشاهده شد
در 17 اکتبر 1604، ابرنواختری در صورت فلکی مارافسای مشاهده شد که امروزه بقایای آن ابرنواختر کپلر را تشکیل می‌دهد. کشف و رصد ابرنواختر کپلر این ابرنواختر در کهکشان راه شیری، با فاصله کمتر از 20,000 سال نوری از خورشید رخ داد. اوج قدر آن 2.25- تا 2.5- بود و حتی در روز نیز قابل مشاهده بود! ابرنواختر کپلر نام‌های دیگری مانند اس‌ان 1604، استلا دو نوا، ستاره کپلر و غیره دارد. این ابرنواختر به نام ستاره‌شناس آلمانی، «یوهانس کپلر»،…
-
دانش و فناوری
برندگان جایزه نوبل فیزیک در حوزه نجوم
بر کسی پوشیده نیست که جایزه نوبل فیزیک معتبرترین جایزه علمی است که هر‌ساله به افرادی تعلق می‌گیرد که ایده‌های نوآورانه خود را به اثبات رسانده و سبب پیشرفت‌های چشمگیر در این رشته شده‌اند. در این مقاله قصد داریم برخی از برندگان جایزه نوبل فیزیک را که در حوزه نجوم و کیهان‌شناسی فعالیت داشته‌اند، معرفی کنیم. می‌خواهیم ببینیم مطالعه چه چیزی سبب شد تا این دانشمندان موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شوند. گرایش‌های رشته فیزیک و جایزه نوبل رشته…
-
دانش و فناوری
امروز در فضا: بزرگ‌ترین قمر نپتون، تریتون، کشف شد
10 اکتبر 1846 تریتون توسط ستاره‌شناس بریتانیایی ویلیام لاسل کشف شد. کشف تریتون وقتی جان هرشل خبر کشف نپتون را دریافت کرد، به لاسل نامه نوشت و به او پیشنهاد کرد که قمرهای احتمالی را جست‌وجو کند. لاسل هشت روز بعد تریتون را کشف کرد. او تریتون را با تلسکوپ بازتابنده آینه فلزی 61 سانتی‌متری که خودش ساخته بود، مشاهده کرد. این تلسکوپ در دهه 1880 به رصدخانه سلطنتی گرینویچ اهدا شد. لاسل در آن زمان ادعا کرد که حلقه‌هایی…
-
دانش و فناوری
دانشمندان پرانرژی‌ترین پرتوهای گاما از یک تپ اختر را کشف کردند
اخترشناسان با استفاده از رصدخانه H.E.S.S در نامیبیا پرانرژی‌ترین پرتوهای گاما را از یک ستاره مرده به‌نام تپ اختر یا تپار کشف کردند. انرژی این پرتوهای گاما به ۲۰ ترا-الکترون‌ولت یا حدود ۱۰ تریلیون برابر انرژی نور مرئی می‌رسید. به‌سختی بتوان این مشاهده را با نظریه تولید این پالس‌های پرتو گاما تطبیق داد. تپ اختر چیست؟ تپ اخترها بقایای ستارگانی هستند که در یک ابرنواختر منفجر شده‌اند. این انفجار یک ستاره کوچک با قطر حدود ۲۰ کیلومتر از خود به‌جا…